Hội đồng chuyên gia WHO: Nguồn gốc COVID-19 bị che khuất do thiếu dữ liệu từ Trung Quốc

Đây là thêm đòn nữa giáng vào nỗ lực kéo dài nhiều năm của cơ quan y tế Liên Hiệp Quốc nhằm xác định cách thức đại dịch bắt đầu.

Báo cáo từ hội đồng chuyên gia của WHO cho biết tất cả dữ liệu hiện có đều cho thấy loại coronavirus gây bệnh COVID-19 (vi rút SARS-CoV-2) có khả  năng đến từ động vật, có thể là dơi. Đó là kết luận tương tự như nghiên cứu trước đây của cơ quan Liên Hợp Quốc về chủ đề này vào năm 2021 sau chuyến đi đến Trung Quốc.

Dữ liệu bị thiếu, đặc biệt là từ Trung Quốc, nơi các ca mắc COVID-19 đầu tiên được báo cáo vào tháng 12.2019, đồng nghĩa là không thể xác định chính xác cách vi rút SARS-CoV-2 đầu tiên truyền sang người. Điều này có khả năng làm tăng mối lo ngại rằng không thể xác định được cách thức và vị trí SARS-CoV-2 xuất hiện.

Sự việc trên chỉ ra WHO cần khẩn trương đại tu bộ máy và các quy trình khẩn cấp về y tế khi cơ quan này cố gắng khẳng định lại bản thân sau nhiều năm bị chỉ trích về việc xử lý đại dịch.

WHO cho biết báo cáo này (đầu tiên trong số một số cái đáng mong đợi ​​từ hội đồng) cũng nhằm tìm ra cách tốt hơn để thăm dò nguồn gốc các đợt bùng phát trong tương lai.

Báo cáo cho biết Tổng giám đốc WHO - Tedros Adhanom Ghebreyesus đã viết thư cho chính phủ Trung Quốc hai lần vào tháng 2.2022 để tìm thêm thông tin. Theo các tác giả báo cáo, Trung Quốc đã cung cấp một số dữ liệu theo yêu cầu.

Nguồn gốc đại dịch COVID-19, giết chết hơn 15 triệu người, đã bị chính trị hóa. Các nhà khoa học nói rằng điều quan trọng là phải đúc kết từ những gì đã xảy ra để ngăn chặn những đợt bùng phát dịch tương tự.

"Càng mất nhiều thời gian, nó càng trở nên khó khăn hơn"

Nhóm trong hội đồng, được gọi là Nhóm cố vấn khoa học về nguồn gốc các mầm bệnh mới (SAGO), cho biết vẫn không thể tìm ra nguồn gốc COVID-19 vì thiếu dữ liệu. Họ cũng nói rằng có những thách thức trong việc điều tra "một thời gian dài sau đợt bùng phát dịch ban đầu", nhưng công việc của họ vẫn sẽ tiếp tục.

SAGO được thành lập vào tháng 10.2021, bao gồm 26 chuyên gia từ khắp nơi trên thế giới. Trong số này có Inger Damon (tiến sĩ người Mỹ từng ứng phó với Ebola, người chỉ đạo công việc liên quan các bệnh gây chết người cao tại Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh), Marion Koopmans (nhà vi rút học Hà Lan), Thea Fischer (nhà nghiên cứu miễn dịch người Đan Mạch), Nguyễn Việt Hùng (nhà khoa học Việt Nam) và Yang Yungui (chuyên gia thú y Trung Quốc) - những người đã tham gia cuộc điều tra chung trong năm nay.

Theo thông tin trên mạng xã hội Twitter, tiến sĩ Nguyễn Việt Hùng là đại diện khu vực Đông Á và Đông Nam Á của Viện Nghiên cứu chăn nuôi quốc tế (trụ sở tại thủ đô Nairobi của Kenya). Các nghiên cứu của ông Nguyễn Việt Hùng tập trung vào mối liên hệ giữa y tế và nông nghiệp, an toàn thực phẩm và các bệnh truyền nhiễm, sử dụng đánh giá rủi ro để quản lý an toàn thực phẩm.

Tiến sĩ Nguyễn Việt Hùng đã có hơn 15 năm kinh nghiệm làm việc tại các nước đang phát triển, sở hữu bằng cử nhân sinh học ở Việt Nam và bằng tiến sĩ khoa học đời sống - môi trường tại Pháp.

Bà Maria Van Kerkhove, quan chức cấp cao của WHO trong ban thư ký SAGO, nói trong cuộc họp báo rằng: “Càng mất nhiều thời gian, nó càng trở nên khó khăn hơn”.

Theo Maria Van Kerkhove - trưởng nhóm kỹ thuật về COVID-19 của WHO, cơ quan này sẽ hỗ trợ tất cả những nỗ lực đang diễn ra để hiểu rõ hơn về cách mà đại dịch bắt đầu.

Bà nói: “Chúng tôi mắc nợ chính bản thân, chúng tôi nợ hàng triệu người đã chết và hàng tỉ người nhiễm SARS-CoV-2”.

Báo cáo cho biết không có thông tin mới nào được cung cấp về khả năng SARS-CoV-2 được đưa vào người thông qua sự cố trong phòng thí nghiệm và "điều quan trọng là phải xem xét tất cả dữ liệu khoa học hợp lý" để đánh giá khả năng này.

Phản ánh những tranh cãi chính trị đã ảnh hưởng đến việc soạn thảo báo cáo, nội dung nó gồm cả chú thích phác thảo cách các thành viên hội đồng từ Brazil, Trung Quốc và Nga không đồng ý cần có nghiên cứu sâu hơn về giả thuyết trong phòng thí nghiệm và gợi ý không có gì thay đổi so với báo cáo chung của WHO-Trung Quốc trước đó về nguồn gốc vi rút SARS-CoV-2, được công bố vào tháng 3.2021.

Báo cáo mới nhất cũng bao gồm cả một khuôn khổ về cách xác định nguồn gốc các đợt bùng phát dịch bệnh trong tương lai, mà WHO cho biết là mục tiêu trọng tâm của hội đồng, thay vì đưa ra kết luận về COVID-19.

Jean-Claude Manuguerra, đồng Chủ tịch SAGO, nói bệnh đậu mùa khỉ là "ví dụ minh họa cho việc chúng ta cần khuôn khổ toàn cầu này đến mức nào" để tìm ra cách thức các mầm bệnh xuất hiện trong tương lai.

Khi hội đồng được thành lập vào tháng 10.2021, Mike Ryan, Giám đốc phụ trách xử lý các tình huống khẩn cấp của WHO, nhấn mạnh rằng đây là "cơ hội tốt nhất, có thể là cơ hội cuối cùng của chúng tôi để tìm ra nguồn gốc COVID-19”.

Báo cáo cũng bao gồm cả một danh sách dài các khuyến nghị cho các nghiên cứu sâu hơn có thể làm sáng tỏ hơn về nguồn gốc COVID-19. Chúng bao gồm tìm kiếm thông tin về các trường hợp mắc COVID-19 sớm nhất ở Vũ Hán (Trung Quốc) cũng như các nghiên cứu sâu hơn xung quanh thị trường động vật tại thành phố đã sớm được xác định là nơi có khả năng lây nhiễm vi rút sang người.

Báo cáo năm 2021 gọi một vụ rò rỉ vi rút SARS-CoV-2 trong phòng thí nghiệm là "rất khó xảy ra" và đưa ra giả thuyết hợp lý nhất là lan truyền từ động vật. Một báo cáo của cơ quan tình báo Mỹ sau đó cho biết cả hai lý thuyết vẫn hợp lý, dù nghiêng về nguồn gốc tự nhiên.