Im lặng là chiêu thức gây sức ép mới của Trung Quốc

Sau động thái nêu trên thì giới chức Bắc Kinh còn đưa ra 2 trừng phạt liên quan đến thương mại nữa: Bộ Văn hóa - Du lịch Trung Quốc khuyến cáo tránh đi Úc, lấy lý do số vụ tấn công do phân biệt chủng tộc với người châu Á gia tăng, Bộ Giáo dục Trung Quốc khuyên sinh viên suy nghĩ kỹ việc tiếp tục du học tại Úc. Đây là những đòn trả đũa việc chính quyền Canberra thúc đẩy mở cuộc điều tra về đại dịch COVID-19.

Trả lời phỏng vấn của một đài phát thanh hồi đầu tuần, Bộ trưởng Birmingham bày tỏ thất vọng khi đã cố gọi nhiều cuộc nhưng vẫn chưa nói chuyện được với Bộ trưởng Chung.

“Yêu cầu đối thoại từ phía chúng tôi đến nay chỉ nhận lại phản ứng tiêu cực. Tôi nhiều lần nhấn mạnh Úc luôn sẵn sàng đối thoại (dù khó khăn) về những vấn đề mà giữa chúng ta với quốc gia khác bất đồng ý kiến, một cách bình tĩnh và tôn trọng lẫn nhau. Thật không may, quốc gia khác không như vậy”, Bộ trưởng Birmingham phát biểu.

Giới chuyên gia cho rằng giữ im lặng chính là một phần của chính sách đối ngoại mới của Trung Quốc. Giáo sư quan hệ quốc tế Châu Chí Quần thuộc Đại học Bucknell nhận định chủ trương “ẩn mình chờ thời” (tránh gây chú ý) đã lùi vào quá khứ.

Thay đổi bắt đầu từ giai đoạn 2008-2010 lúc Trung Quốc tổ chức thành công một kỳ Olympic và vượt Nhật Bản về tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Chủ nghĩa dân tộc tăng cao làm dấy lên cuộc tranh luận nội bộ xung quanh chuyện nước này có nên tiếp tục nhún nhường hay không. Những gì đang diễn ra cho thấy phe ủng hộ “ẩn mình chờ thời” đã thua.

Theo giáo sư Châu, làm ngơ Úc nằm trong chính sách đối ngoại cứng rắn hơn hiện tại, thể hiện rõ giới chức Bắc Kinh rất tức giận vì chính quyền Canberra liên tục có động thái tiếp tay cho Mỹ chống Trung Quốc như tập trận chung, cấm Huawei tham gia xây dựng mạng 5G, phản đối áp đặt luật an ninh với Hồng Kông, tham gia Liên minh nghị viện đa quốc gia về chính sách đối phó Trung Quốc.

“Trung Quốc nhìn nhận chính quyền Canberra đương nhiệm quá nhiệt tình hỗ trợ Washington, nên không thể duy trì quan hệ thương mại như bình thường được”, giáo sư Châu cho biết.

Cựu quan chức ngoại giao Úc Richard Maude lại cho rằng Trung Quốc đã áp dụng cách tiếp cận cứng rắn hơn với Úc kể từ năm 2012 - thời điểm tranh chấp quần đảo Trường Sa (của Việt Nam) tăng nhiệt do giới chức Bắc Kinh đẩy mạnh hoạt động xây dựng phi pháp.

“Quan hệ chính trị song phương từng nhiều lần xấu đi. Phần lớn hoạt động đối thoại thông thường hiện đều bị Trung Quốc đình chỉ. Không chịu tiến hành điện đàm về cơ bản cũng giống như đình chỉ đối thoại thông thường. “Ngoại giao chiến lang” thời gian gần đây chỉ là sự lặp lại của chính sách ngoại giao cứng rắn từ lâu”, cựu quan chức Maude phân tích.

Chuyên gia nghiên cứu Trung Quốc Ben Lowsen nhận xét động thái không nói chuyện với Bộ trưởng Birmingham có hai hàm ý: Chủ tịch Tập Cận Bình không định bỏ thuế mà muốn tiếp tục gây sức ép, và Bộ trưởng Chung muốn thể hiện mức độ nghiêm trọng của sự “xúc phạm”.

“Thái độ bất mãn cho thấy họ quyết tâm buộc chính quyền Canberra thay đổi giọng điệu về cuộc điều tra COVID-19”, theo chuyên gia Lowsen.

Trong quá khứ Trung Quốc từng hạn chế nhập khẩu cá hồi Na Uy do quốc gia Bắc Âu này trao giải Nobel Hòa bình năm 2010 cho ông Lưu Hiểu Ba (nhân vật bất đồng chính kiến bị kết tội kích động lật đổ chính quyền). Quan hệ hai nước căng thẳng suốt 6 năm, không có lần gặp mặt song phương nào, đến năm 2016 giới chức Bắc Kinh mới dỡ bỏ hạn chế.

Khi sức mạnh ngày một tăng, Trung Quốc chắc chắn không từ bỏ chính sách ngoại giao cứng rắn bằng cách sẵn sàng trừng phạt bất cứ quốc gia nào ra quyết định trái ý họ. Tuy nhiên, cựu quan chức Maude cho rằng cách tiếp cận này sẽ phản tác dụng, khiến giới chức lẫn người dân các nước thêm căm ghét Trung Quốc.

Cẩm Bình (theo SCMP)