Lạm phát phủ bóng lên kinh tế thế giới, còn Việt Nam thì sao?

Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) từng nâng triển vọng kinh tế toàn cầu năm 2023, song lại hạ dự báo tăng trưởng năm 2024 trong bối cảnh biện pháp tăng lãi suất nhằm ghìm cương lạm phát đã gây ra những thiệt hại đối với kinh tế. Bức tranh kinh tế thế giới vẫn bị phủ bóng u ám bởi hệ lụy của lạm phát tăng cao, khiến hàng loạt quốc gia, khu vực hạ dự báo tăng trưởng.

Song nhiều dự báo cũng cho rằng lạm phát có thể quay trở lại vùng an toàn của các ngân hàng trung ương vào cuối năm 2024, sau khi đã đạt tới mức cao nhất trong nhiều thập niên ở Bắc Mỹ, châu Âu.

Theo ước tính của các chuyên gia kinh tế tại Goldman Sachs, lạm phát lõi (không gồm lương thực và năng lượng) ở nhóm các nền kinh tế đã trải qua giai đoạn lạm phát hậu COVID - Mỹ, châu Âu, và một số thị trường mới nổi - sẽ ở mức 2,2% hằng năm trong 3 tháng, kết thúc vào tháng 11.

Các nhà phân tích dự đoán rằng đến cuối năm 2024, lạm phát trung bình trong nhóm các quốc gia này sẽ gần bằng hoặc đạt được mục tiêu lạm phát của hầu hết các ngân hàng trung ương lớn. Lạm phát giảm sẽ hỗ trợ tăng trưởng kinh tế theo hai cách: bằng cách củng cố sức mua của hộ gia đình và cho phép các ngân hàng trung ương cắt giảm lãi suất.

Nhìn lại năm 2023, các chuyên gia kinh tế đều đánh giá cao nỗ lực điều hành của Chính phủ Việt Nam khi đã kiểm soát lạm phát thấp hơn mục tiêu đề ra. Theo chuyên gia kinh tế - TS Ngô Trí Long, năm 2023 nền kinh tế vĩ mô ổn định, các cân đối lớn được đảm bảo, lạm phát được kiểm soát... giúp Việt Nam tiếp tục là điểm sáng về kinh tế trong khu vực và trên thế giới. Đáng lưu ý, CPI bình quân năm 2023 tăng 3,25% so với bình quân năm 2022. "Thành công càng có ý nghĩa khi đây là năm thứ 10 liên tiếp lạm phát được kiểm soát theo mục tiêu của Quốc hội", ông Long khẳng định.

Phó cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) Phạm Văn Bình cho biết công tác quản lý, điều hành giá một số mặt hàng quan trọng có ảnh hưởng lớn tới mặt bằng giá chung được thực hiện thận trọng ngay từ đầu năm, cùng với việc chủ động trong công tác dự báo, đánh giá tác động, xây dựng kịch bản điều hành giá và tăng cường sự phối hợp giữa các bộ ngành, địa phương. Đây là yếu tố then chốt giúp cho việc kiểm soát lạm phát năm 2023 ở mức thấp, tạo cơ sở cho việc triển khai đồng bộ các chính sách về tài khóa, tiền tệ và các chính sách vĩ mô khác.

"Kinh nghiệm trong điều hành thời gian qua đó là việc xây dựng kịch bản điều hành giá sát với thực tiễn, là một trong các cơ sở quan trọng kiểm soát lạm phát", ông Bình nhấn mạnh.

Còn PGS-TS Nguyễn Bá Minh, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế tài chính (Học viện Tài chính) cho biết CPI năm 2023 chỉ tăng ở 3,25% - mức tăng thấp hơn nhiều so với mục tiêu Quốc hội đặt ra là 4 - 4,5%. Nguyên nhân chủ yếu là tổng cầu nền kinh tế yếu. Trong bối cảnh kinh tế các nước lớn thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt để kiềm chế lạm phát khiến nền kinh tế tăng trưởng chậm lại, khiến cho một số mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam đều giảm. Vì vậy, ngay từ đầu năm 2023, Quốc hội, Chính phủ và các bộ ngành đã đưa ra nhiều giải pháp để kích cầu tăng trưởng kinh tế, đơn cử như chính sách tiền tệ thực hiện giảm lãi suất liên tục...

"Có thể nói rằng chưa bao giờ lãi suất ngân hàng lại giảm đến như vậy, thấp nhất trong vòng 20 năm qua. Điều này cho thấy nền kinh tế hấp thụ kém, nhiều doanh nghiệp nhất là trong lĩnh vực sản xuất, bán lẻ không có nhu cầu vay nên cung tiền thừa. Cùng với đó là chính sách tài khóa với việc giảm thuế GTGT 2%, giảm 50% thuế bảo vệ môi trường với xăng dầu và 6 tháng cuối năm có 36 loại phí giảm tới 50% để kích thích tăng trưởng. Mặc dù nửa cuối năm CPI có tăng trở lại nhưng lại chủ yếu do điều chỉnh một số mặt hàng như dịch vụ y tế, giáo dục... Đây là nguyên nhân khiến cho CPI cả năm 2023 tăng trưởng thấp, chỉ ở mức 3,2%", PGS-TS Nguyễn Bá Minh nhận xét.

Trên cơ sở này, một số chuyên gia đều đưa ra dự báo CPI của năm 2024 tăng từ 3,2 - 3,5% so với 2023. Dự báo này được đưa ra trên cơ sở kinh tế thế giới được dự báo tiếp tục tăng trưởng chậm lại, khiến tổng cầu yếu; cùng với đó giá dầu thấp chỉ ở mức 60 - 62 USD/thùng... tất cả sẽ tác động đến CPI của Việt Nam thấp. PGS-TS Nguyễn Bá Minh cho rằng kinh tế Việt Nam vẫn có 3 điểm sáng, đó là nhu cầu hàng hóa (da giày, dệt may), đầu tư công và tiêu dùng cá nhân đều đang tăng trở lại. Mặt khác, cả hệ thống chính trị tích cực triển khai các biện pháp ổn định giá cả thị trường, điều hành chính sách tiền tệ kiên định mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát.

Đồng tình với nhận định này, TS Nguyễn Đức Độ - Phó viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính dự báo CPI bình quân năm 2024 so với năm 2023 sẽ tăng ở mức khoảng 3,0% (+/- 0,5%). Cơ sở để đưa ra dự báo này chính là bởi kinh tế thế giới (đặc biệt hai nền kinh tế chủ đạo là Mỹ và Trung Quốc) được dự báo sẽ tăng trưởng chậm lại; giá dầu sẽ khó tăng mạnh, thậm chí có thể giảm mạnh nếu kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái.

Đặc biệt, trong năm 2024, kinh tế Việt Nam vẫn sẽ hoạt động ở mức dưới tiềm năng, xuất khẩu cũng sẽ tăng trưởng ở mức vừa phải; các điều kiện tiền tệ đang ở mức trung tính và sẽ không khiến giá cả tăng đột biến trong năm 2024; áp lực lạm phát từ yếu tố tỷ giá tăng trong năm 2024 sẽ không lớn khi USD đang trong xu hướng giảm giá… Với các lý do trên, TS Nguyễn Đức Độ cho rằng trong năm 2024 có nhiều nhân tố hỗ trợ cho việc kiểm soát lạm phát.

Các chuyên gia đều cho rằng kiểm soát lạm phát là một trong những mục tiêu và nhiệm vụ ưu tiên trong trong kế hoạch phát triển kinh tế xã hội năm 2024. Trong bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước sẽ còn tiếp tục đối mặt nhiều khó khăn thách thức, nhưng áp lực lạm phát năm 2024 không quá lớn, vẫn nằm trong tầm kiểm soát song vẫn tiềm ẩn rủi ro tăng mạnh. Bức tranh lạm phát năm 2024 đan xen các yếu tố gia tăng và kiềm chế lạm phát. Do vậy, theo các chuyên gia, không vì thế mà cơ quan quản lý chủ quan trong việc kiểm soát giá cả.

TS Ngô Trí Long nói để kiểm soát lạm phát theo mục tiêu Quốc hội đề ra, cần thực hiện chính sách tiền tệ linh hoạt, thận trọng, bảo đảm tính chủ động, hiệu quả, phối hợp với điều hành chính sách tài khóa mở rộng hợp lý, có trọng tâm, trọng điểm.

Cần theo dõi chặt chẽ diễn biến tình hình thế giới, kịp thời cảnh báo các nguy cơ ảnh hưởng đến giá cả, lạm phát của Việt Nam. Đặc biệt, cần đánh giá, nhận định các mặt hàng, nguyên vật liệu nào có khả năng thiếu hụt tạm thời hay trong dài hạn để từ đó đưa ra được chính sách phù hợp. Đối với các mặt hàng thiếu hụt trong dài hạn, cần có chính sách ưu đãi, khuyến khích đầu tư sản xuất, chủ động nguồn nguyên vật liệu, tăng tính độc lập, tự chủ của nền kinh tế. Cộng đồng doanh nghiệp cần chủ động chuẩn bị đầy đủ các điều kiện đẩy mạnh sản xuất kinh doanh, bảo đảm nguồn cung và lưu thông hàng hóa

Dưới góc độ của cơ quan quản lý nhà nước, Phó cục trưởng Cục Quản lý giá Phạm Văn Bình cho biết, năm 2024, Bộ Tài chính sẽ chủ động phối hợp với các bộ ngành để tham mưu cho Chính phủ thực hiện đồng bộ các giải pháp, biện pháp chủ động ứng phó với những thách thức trong công tác quản lý giá để đạt được ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy phát triển kinh tế. Theo đó, chú trọng công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế để triển khai, hướng dẫn Luật Giá năm 2023 đảm bảo thống nhất, đồng bộ và hiệu quả trong triển khai thực hiện; theo dõi sát diễn biến kinh tế và lạm phát thế giới để có những giải pháp ứng phó phù hợp.

Bộ sẽ giám sát chặt chẽ biến động giá cả thị trường trong nước để tham mưu chính sách, kịch bản điều hành giá phù hợp, linh hoạt, kịp thời, nhất là với những hàng hóa, dịch vụ thiết yếu có tác động lớn tới mặt bằng giá, đặc biệt trong các thời điểm có biến động giá như lễ tết, điều chỉnh chính sách tiền lương; điều hành chính sách tài khóa phối hợp chặt chẽ với chính sách tiền tệ và các chính sách kinh tế vĩ mô khác để góp phần kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.