Sau 5 năm bị cảnh báo thẻ vàng, xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang EU thế nào?

Những ngày cuối tháng 10, ngành thủy sản Việt Nam khá bận rộn với việc phái đoàn thanh tra EU sang kiểm tra thực tế ngành khai thác hải sản Việt Nam thực hiện các khuyến nghị chống khai thác IUU như thế nào.

Trong bối cảnh một năm đầy biến động như chiến sự, lạm phát, tiền tệ mất giá, mối quan ngại của doanh nghiệp thủy sản càng thêm nặng nề nếu thẻ vàng IUU vẫn chưa được tháo gỡ.

Sau 5 năm bị cảnh báo thẻ vàng, EU đang ở đâu trong bức tranh xuất khẩu thủy sản của Việt Nam?

Theo thống kê của hải quan thì đến hết quý 3 năm nay, khối thị trường EU chiếm 12% giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam, đứng thứ 4 sau Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc - Hongkong. Trong bức tranh xuất khẩu trị giá 8,5 tỉ USD với toàn màu xanh tăng trưởng trong 9 tháng đầu năm 2022, thị trường EU cũng đóng góp một gam màu tươi sáng với khi đã chạm mốc 1 tỉ USD, tăng 40% so với cùng kỳ năm 2021.

Tính đến hết quý 3 với 272 triệu USD, xuất khẩu các sản phẩm hải sản khai thác biển chỉ chiếm 26% giá trị xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU, tăng 29%. Trong khi đó, xuất khẩu thủy sản nuôi trồng sang thị trường này chiếm 74% với 771 triệu USD, tăng mạnh 45%. 

Ảnh hưởng của thẻ vàng IUU càng rõ nét trong năm nay, khi chiến tranh Nga - Ukraine khiến cho giá xăng dầu tăng vọt, ngư dân các tỉnh ven biển không thể ra khơi. Nguyên liệu từ khai thác vốn khan hiếm nay lại càng bị thắt chặt và riêng cho thị trường EU còn thiếu hụt hơn bởi thủ tục làm giấy xác nhận, chứng nhận bất cập và khó khăn.

Do vậy, riêng với sản phẩm hải sản khai thác, trong 9 tháng đầu năm nay, EU chỉ chiếm 8% tổng trị giá xuất khẩu. So với các thị trường và nhóm thị trường chính nhập khẩu hải sản khai thác của Việt Nam, thị trường EU chiếm tỷ trọng thấp nhất.

Tính đến hết quý 3 năm nay, xuất khẩu hải sản khai thác của Việt Nam đã mang về trên 3,4 tỉ USD, tăng 40% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, thị trường dẫn đầu là Nhật Bản, chiếm 23% với 795 triệu USD, tăng 37% so với cùng kỳ. 

Thị trường Mỹ đứng thứ 2, chiếm trên 19% với 655 triệu USD, cao hơn 56% so với cùng kỳ năm ngoái. Trung Quốc tăng trưởng mạnh nhất, gấp hơn 2 lần với hơn 470 triệu USD và là thị trường lớn thứ 3. Hàn Quốc cũng nhập khẩu thủy sản Việt Nam nhiều hơn EU với gần 380 triệu USD, tăng 20%.

Như vậy, Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) nhận định dù trị giá xuất hải sản sang EU vẫn tăng nhưng trong cả bức tranh xuất khẩu thủy sản nói chung và hải sản nói riêng của Việt Nam, vị thế của EU ngày càng mờ nhạt và thu hẹp, chủ yếu vì ảnh hưởng của thẻ vàng IUU.

Các sản phẩm hải sản khai thác chính xuất khẩu sang thị trường EU trong 9 tháng đầu năm gồm cá ngừ, mực, bạch tuộc, điệp, cá tuyết, ghẹ… Nhìn chung trị giá xuất khẩu các loại này đều cao hơn so với cùng kỳ.

EU và nhiều thị trường khác như Mỹ, Nhật Bản đang ngấm đòn nặng nề bởi lạm phát. Bắt đầu vào những tháng cuối năm, giá cả hàng hóa và sinh hoạt đều tăng, do vậy người tiêu dùng phải cân nhắc và thắt chặt chi tiêu. Xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU cũng như một số thị trường lớn khác bắt đầu chững lại từ tháng 9 và sẽ tiếp tục khó khăn hơn trong những tháng cuối năm. Đơn hàng nhập khẩu mới có xu hướng thấp hơn mọi năm, nhiều đơn hàng bị đề nghị hoãn giao hàng, gây khó cho nhà xuất khẩu.

VASEP dự báo xuất khẩu thủy sản 3 tháng cuối năm sẽ đạt khoảng 2,3 tỉ USD đưa kết quả cả năm 2022 lên khoảng 10,7 - 10,8 tỉ USD, và mục tiêu 10 tỉ USD dự kiến sẽ đạt được vào cuối tháng 11. Trong đó, thị trường EU dự kiến đạt khoảng 1,3 tỉ USD năm 2022.