Thực hư chuyện ‘uống vitamin D có thể loại bỏ tất cả ca tử vong do COVID-19’ gây bão mạng?

PolitiFact là trang web vốn được lập ra với mục tiêu đầu tiên là chống tin giả.

Vitamin D đã được coi là thần dược chữa bệnh trong gần một thế kỷ qua và liên tục xuất hiện trên báo trong bối cảnh đại dịch. Song, liệu vitamin D có thể cung cấp một phương tiện để chấm dứt hoàn toàn các ca tử vong do COVID-19 không? Đó là những gì hình ảnh trong một bài đăng phổ biến trên Instagram gợi ý: "Mức vitamin D 50 ng/ml tương quan với tỷ lệ tử vong do COVID-19 bằng 0", với mã PMID8541492 được viết bên dưới.

Đơn vị đo là nanogam trên mililit (ng/ml). Mã PMID tham chiếu đến một nghiên cứu cụ thể có thể truy cập trên PubMed.gov, cơ sở dữ liệu về nghiên cứu khoa học và sức khỏe đã được xuất bản.

Trong trường hợp này, nghiên cứu được trích dẫn là một phân tích tổng hợp các nghiên cứu trước đó, kiểm tra nghiên cứu và dữ liệu về mức vitamin D ở những bệnh nhân nhập viện với COVID-19.

Đọc kỹ nghiên cứu sẽ thấy tuyên bố này trên Instagram gây hiểu lầm ở chỗ nó đơn giản hóa quá mức các phát hiện. Nó cũng bỏ qua rằng, về tổng thể, nghiên cứu đã mù mờ về tác động của vitamin D với khả năng miễn dịch và gần đây là liệu nó có cải thiện bệnh tình COVID-19 hay không?

Nội dung của bài đăng ban đầu chỉ ra rằng tỷ lệ tử vong do COVID-19 bằng 0 nhờ uống vitamin D chỉ là lý thuyết. Nó sử dụng thuật ngữ ít chắc chắn hơn là "gần bằng 0”.

Vitamin D - chất dinh dưỡng mà chúng ta tiêu thụ và hormone cơ thể sản sinh ra - đóng vai trò quan trọng trong hệ xương và sức khỏe tổng thể của một người.

Harvard T.H. Chan School of Public Health viết trên trang web của mình rằng "các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy vitamin D có thể làm giảm sự phát triển của tế bào ung thư, giúp kiểm soát nhiễm trùng và giảm viêm". Tuy nhiên, nghiên cứu trong đại dịch COVID-19 về tác động của vitamin D đã bị trộn lẫn.

Vào tháng 5.2020, Glenn Grothman, nghị sĩ đảng Cộng hòa từ bang Wisconsin (Mỹ), nói rằng nghiên cứu đã minh họa mối tương quan giữa sự thiếu hụt vitamin D và tỷ lệ tử vong do COVID-19 cao hơn. Trang PolitiFact đã đánh giá điều này là đúng, vì các nghiên cứu ban đầu hỗ trợ tuyên bố đó.

Thế nhưng đến tháng 3.2021, khi xem xét tuyên bố rằng "vitamin D, vitamin C, keo bạc và dầu hạt đen có thể tiêu diệt vi rút SARS-CoV-2", PolitiFact nhận thấy ít hy vọng hơn trong nghiên cứu về vitamin D với COVID-19.

Nghiên cứu gần đây chỉ ra sự hoài nghi ngày càng tăng về hiệu quả của vitamin D với bệnh COVID-19. Một phân tích tổng hợp vào tháng 10.2021 trên Tạp chí Dinh dưỡng cho thấy "sự thiếu hụt vitamin D không liên quan đáng kể đến tính nhạy cảm với mắc COVID-19 hoặc tử vong liên quan đến bệnh này".

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Beirut (Mỹ) cũng đi đến phát hiện tương tự trong phân tích tổng hợp được công bố trên Tạp chí Trao đổi chất: Lâm sàng và Thử nghiệm vào tháng 3.2021.

"Không có đủ bằng chứng để khuyến nghị dùng hoặc chống lại việc sử dụng vitamin D để phòng ngừa hoặc điều trị COVID-19", trích nội dung trên trang web Viện Y tế Quốc gia Mỹ - chuyên giải thích những nghiên cứu về COVID-19 và các chất bổ sung khác nhau.

Margherita T. Cantorna, Giáo sư miễn dịch học phân tử tại Đại học Pennsylvania State (Mỹ), đã lặp lại quan điểm này. Bà nói với PolitiFact: “Tôi nghĩ rằng các kết luận được đưa ra và báo cáo qua Instagram là quá sớm, không dựa trên cơ sở khoa học”.

Bà Margherita T. Cantorna nói vẫn chưa biết liệu việc tăng cường vitamin D sẽ giúp ích hay làm tổn hại đến việc chống lại COVID-19.

Dù vậy, các nhà nghiên cứu khác đã đưa ra kết luận đầy hứa hẹn hơn, bao gồm cả Tiến sĩ Michael Holick, Giáo sư y khoa tại Đại học Boston (Mỹ), nhà nghiên cứu vitamin D nổi tiếng và là tác giả cuốn sách Giải pháp Vitamin D.

Ông và các nhà nghiên cứu khác đã công bố một nghiên cứu vào tháng 3.2021 sử dụng kết quả của bệnh nhân COVID-19 tại Trung tâm Y tế Đại học Boston (Mỹ).

Các phát hiện của họ cho thấy mối liên hệ rõ ràng giữa việc cung cấp đủ vitamin D ở mức 30 ng/ml và giảm nguy cơ tử vong ở những bệnh nhân cao tuổi không bị béo phì.

Thế nhưng, Tiến sĩ Michael Holick cho biết bài đăng trên Instagram đã đơn giản hóa những gì nghiên cứu thực sự cho thấy.

Michael Holick nói: “Tôi nghĩ rằng thực tế hơn dựa trên các tài liệu, bao gồm của cả chúng tôi, rằng nồng độ vitamin D trên 40 ng/ml làm giảm nguy cơ mắc COVID-19 và tử vong khoảng 50%". Ông cho biết nghiên cứu của mình cũng đã quan sát thấy khả năng lây nhiễm SARS-CoV-2 giảm khoảng 50% khi mức vitamin D ít nhất là 34 ng/ml.

Lorenz Borsche, một trong những tác giả của nghiên cứu được trích dẫn trong bài đăng trên Instagram, nói ông tin rằng có mối tương quan rõ ràng giữa vitamin D và kết quả COVID-19, nhưng tỷ lệ tử vong bằng 0 là không thể đạt được.

Những cách bổ sung vitamin D đơn giản và an toàn

Thực tế đã cho thấy nguồn vitamin D dồi dào nhất chính là từ ánh sáng mặt trời, song việc tiếp xúc quá lâu dưới nắng có thể gây nguy hiểm cho da hoặc bị say nắng. Vì thế để bổ sung vitamin D đúng cách, bạn có thể tham khảo những phương pháp dưới đây:

1. Sử dụng thực phẩm chức năng

Lựa chọn thực phẩm chức năng để bổ sung các loại vitamin là cách nhanh chóng mà nhiều người áp dụng như một phần quan trọng trong quá trình chăm sóc sức khỏe. Hiện nay, các loại thực phẩm chức năng được bày bán trên thị trường để hỗ trợ bổ sung loại vitamin này rất nhiều bao gồm vitamin D2, D3 hoặc hỗn hợp. Trước khi sử dụng, bạn cần phải được kiểm tra, thăm khám của bác sĩ chuyên khoa, từ đó đưa ra phương pháp cũng như sản phẩm phù hợp nhất.

Trước khi sử dụng, bạn cần nói với bác sĩ về sức khỏe cơ thể, các loại bệnh lý đang mắc phải, thuốc đang uống,... để đảm bảo an toàn.

Bạn nên uống thực phẩm bổ sung vitamin D vào buổi sáng, không dùng chung với cà phê, trà hay thực uống có gas, cồn vì sẽ ngăn cản quá trình hấp thu.

2. Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời đúng cách

Bạn cần phải tận dụng tối nguồn vitamin D phong phú từ ánh nắng mặt trời nhưng phải lưu ý một số vấn đề sau để bảo vệ da:

Bạn nên chỉ dành khoảng từ 10 - 20 phút để phơi nắng, chỉ nên tiếp xúc với ánh nắng lúc sáng sớm hay gần trưa vì lúc đó ít tia cực tím, 1 tuần có thế tắm từ 2 - 3 lần.

Trước khi tiếp xúc, cần thoa kem chống nắng để bảo vệ da tránh các tác động của tia cực tím.

3. Cung cấp vitamin D qua thức ăn

Dù không thể đáp ứng hết, thực phẩm chứa vitamin D cũng rất cần thiết để giúp cơ thể tổng hợp loại dưỡng chất này mỗi ngày. Những loại thực phẩm là nguồn cung cấp vitamin D mà bạn nên sử dụng trong mỗi bữa ăn như dầu gan cá, trứng, phomai, bơ thực vật, cá hồi, cá trích, cá ngừ, cá thu,... Thêm sữa, ngũ cốc để bổ sung hàm lượng vitamin D cũng là cách hiệu quả, vừa an toàn lại tốt cho sức khỏe.

4. Hạn chế các loại thực phẩm chứa caffein

Cafein có thể nói là kẻ thù của vitamin D bởi chất này có thể gây ức chế sự hấp thụ, tác động tiêu cực đến nồng độ canxi trong cơ thể. Vì vậy,  bạn nên hạn chế các sản phẩm bao gồm cafe, trà,... để giúp cơ thể hấp thụ tốt hơn nguồn vitamin D khi được bổ sung.

Những cách bổ sung Vitamin D trên chỉ mang tính chất tham khảo và hỗ trợ. Biện pháp tốt nhất vẫn là đến bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám tình trạng cơ thể, từ đó đưa ra hướng bổ sung phù hợp và an toàn nhất.