Tương lai Wagner tại châu Phi

Nếu Nga giải tán Wagner sau cuộc nổi loạn cuối tuần qua, hoạt động do lực lượng này đảm trách tại châu Phi đi về đâu?

Với Tổng thống Cộng hòa Trung Phi Faustin-Archange Touadéra - người sống sót nhờ Wagner hỗ trợ dập tắt một cuộc nổi loạn năm 2020, Nga có trách nhiệm đưa ra quyết định cuối cùng.

Theo cố vấn Fidèle Gouandjika của Tổng thống Touadéra: “Nếu Nga quyết định rút Wagner về và gửi lực lượng khác đến, chúng tôi sẽ chấp nhận”.

Wagner góp mặt trong nhiều cuộc xung đột gần đây trong khu vực và tự kiếm được tiền duy trì hoạt động qua nhiều nguồn khác nhau, nhưng họ vẫn phụ thuộc nhiều vào hỗ trợ từ Nga đặc biệt là hỗ trợ hậu cần.

Thành viên nhóm Sentry (chuyên điều tra hoạt động của Wagner tại Cộng hòa Trung Phi) Nathalia Dukhan nhận định Wagner không “chết đi” mà sẽ “tiến hóa”.

Wagner tại châu Phi

Trong ít nhất 5 năm ở châu Phi, Wagner giúp Nga thiết lập ảnh hưởng nhanh chóng với chi phí thấp.

Dù Tổng thống Vladimir Putin tuyên bố lực lượng này được Nga tài trợ hoàn toàn, nhưng trên thực tế họ có được vài nguồn tài chính ngoài Moscow. Bà Dukhan cho biết Wagner đã thiết lập mô hình kinh doanh tự chủ tài chính bằng cách tham gia hoạt động quân sự, kiểm soát mỏ vàng và kim cương tại không ít quốc gia trên khắp lục địa đen.

Lầu Năm Góc xác định tại Libya, việc triển khai Wagner trước đây được tài trợ bởi Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) cùng tướng về hưu Khalifa Haftar. Phương Tây xác định tài trợ từ UAE không còn từ năm 2021.

Một quan chức phương Tây nhận định Wagner vẫn có thể tiếp tục hoạt động tại châu Phi, tự tìm kiếm con đường khác để tự trang bị vũ khí. Tuy nhiên hỗ trợ hậu cần từ Nga rất khó thay thế, lực lượng vận chuyển lính lẫn vũ khí bằng máy bay và căn cứ quân sự của Nga.

Theo cố vấn tổ chức phi chính phủ Crisis Group Charles Bouessel: “Wagner sẽ gặp khó khăn trong dài hạn nếu không có sự hỗ trợ này”.

Tiến sĩ Samuel Ramani (Viện Nghiên cứu Royal United Service) cho rằng dù cho mất đi người đứng đầu Yevgeny Prigozhin, Wagner vẫn không mất đi nhờ có quan hệ thân thiết với cơ quan tình báo quân đội Nga (GRU) và được điều hành bởi các cựu quân nhân. Nhưng ông không loại trừ khả năng hoạt động của Wagner được tiếp quản bởi lực lượng quân sự tư nhân khác.

Đầu tuần qua, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cam kết Wagner sẽ tiếp tục thực hiện công việc tại Cộng hòa Trung Phi và Mali. Một nguồn tin là người thân cận của Tổng thống Touadéra khẳng định cuộc nổi loạn vừa xảy ra tại Nga chẳng có tác động gì.

Tại Mali nơi chính quyền quân sự ký thỏa thuận triển khai Wagner từ năm 2021, trang Mali Actu đưa tin diễn biến xoay quanh vụ nổi loạn vừa xảy ra đang làm dấy lên lo lắng.

“Người dân Mali lo lắng loạt sự kiện gần đây ở Nga sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của Wagner trên lãnh thổ nước này, gây nên bất ổn với an ninh quốc gia”, theo Mali Actu.

Chính quyền Mali vừa hạ lệnh trục xuất Phái bộ gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc (MINUSMA), vì vậy càng phải phụ thuộc vào Wagner đối phó lực lượng thánh chiến hoành hành từ năm 2012 đến nay. Một quan chức phương Tây giấu tên cảnh báo: “Mali sẽ gặp vấn đề nếu Wagner rút đi”.

Năng lực thích nghi để tồn tại ở châu Phi của Wagner từng trải qua thử thách. Giới phân tích cho biết khi cuộc chiến Ukraine nổ ra, một phần lực lượng được rút khỏi lục địa đen ra tiền tuyến chiến đấu. Tuy nhiên bà Dukhan chỉ ra Wagner đã huấn luyện dân quân địa phương Cộng hòa Trung Phi thay mặt họ chiến đấu cũng như tái lập vài lực lượng chiến đấu Nga.

Tháng 8 năm ngoái, Cộng hòa Trung Phi báo với Liên Hợp Quốc rằng họ dự kiến tiếp nhận thêm 3.000 thành viên Wagner bổ sung cho khoảng 1.500 người hiện tại. Hai nguồn tin ngoại giao tiết lộ vài tuần gần đây chuyến bay từ Nga sang Cộng hòa Trung Phi - vài chuyến là máy bay chở hàng cỡ lớn Antonov - diễn ra thường xuyên hơn, cho thấy các chuyến hàng vũ khí gia tăng.