40 năm còn mãi một ‘Chiều biên giới’

Cách đây 41 năm, vào ngày 17.2.1979, quân Trung Quốc đã tiến hành cuộc xâm lược 6 tỉnh biên giới phía Bắc nước ta.

Lệnh tổng động viên đăng trên báo Nhân Dân ngày 6.3.1979

Những chàng trai cô gái tuổi đôi mươi lên đường nhập ngũ

Trước sự chống trả quyết liệt của quân và dân ta, ngày 18.3.1979 Trung Quốc tuyên bố rút toàn bộ quân ra khỏilãnh thổ nước ta. Mặc dù vậy, chiến sự vẫn tiếp diễn ở một số nơi dọc biên giới 6 tỉnh phía Bắc, ác liệt nhất là ở Vị Xuyên, Hà Giang. Cuộc chiến này kéo dài đến năm 1984, tiêu hao sinh lực lớn cho cả hai phía và để lại hậu quả nặng nề cho nhiều năm sau...

Cũng chính trong thời điểm này, có một cuộc chiến chống quân xâm lược bằng âm nhạc bắt đầu hình thành. Trên sóng phát thanh giai điệu hào hùng của ca khúc Chiến đấu vì độc lập tự do của nhạc sĩ Phạm Tuyên vang lên: “Tiếng súng đã vang trên bầu trời biên giới, toàn dân ta vào cuộc chiến đấu mới...” Và nhiều bài hát khác ra đờithúc giục, hiệu triệu toàn dân nhất tề xông lên chống quân xâm lược.

Tuổi trẻ Hà Nội huấn luyện quân sự sẵn sàngra mặt trận bảo vệ tổ quốc - Ảnh: Tư liệu

Những ca khúc hào hùng trong giai đoạn đó sau nay được gọi bằng cái tên rất đẹp là “dòng nhạc biên giới”. Nhạc biên giới ra đời, không chỉ là những ca khúc hào hùng mà còn chan chứa chất lãng mạn, thi vị, chở đầy những tâm tư tình cảm của người lính nơi tuyến đầu khói lửa. Nhạc biên giới cũng được xem như là “nhân chứng lịch sử” về một giai đoạn bi thương nhưng rất đỗihào hùng trong lịch sử chống quân xâm lược của dân tộc ta.

Những người lính trên mặt trận biên giới phía bắc năm 1979 - Ảnh: Tư liệu

Trong những bài ca biên giới thời đó không thể không nhắc bài hátChiều biên giới của nhạc sĩ Trần Chung, phổ từ thơ của Lò Ngân Sủn. Bản nhạc ra đời vào năm 1980, thời điểm những trận chiến trên mặt trận Vị Xuyên, Hà Giang vẫn còn ác liệt...

“Chiều biên giới em ơi
Có nơi nào xanh hơn
Như chồi non cỏ biếc
Như rừng cây của lá như tình yêu đôi ta

Chiều biên giới em ơi
Có nơi nào cao hơn
Như đầu sông đầu suối
Như đầu mây đầu gió như trời quê biên cương...”

Chiều biên giới được mở đầu bằng giai điệu nhẹ nhàng trên nền lời thơ đầy lãng mạn của LòNgân Sủn như thế đấy. Một buổi chiều biên giới xanh biếc, êm đềm với chồi non cỏ biếc đã làm người lính lay động nghĩ về “tình yêu đôi ta”. Bài hát cũng không có tiếng súng, tiếng pháo giặc từ xa dội về. Mọi thứ trở nên bình yên và thi vị...

Chuyện kể rằng, vào năm 1980, thầy giáo trẻ người dân tộc Dáy - Lò Ngân Sủn xem văn công phục vụ bộ đội ở một điểm tựa biên giới phía Bắc và nghe được bài Chiều trên bến cảng - ca khúc nói về miền biển đã tạo cảm hứng cho ông viết bài thơ về vùng biên giới quê hương mình - nơi mà nhà thơchứng kiến bao nhiêu đau thương mất mát khi quân xâm lược Trung Quốc tràn vào. Không lâu sau đó bài thơ Chiều biên giới được đăng tải trên báo Nhân Dân

Tưởng chừng như bài thơ sẽ chìm khuất trên trang báo, thế nhưng, tình cờ nhạc sĩ Trần Chung (tác giả của những ca khúc nổi tiếng Bài ca Trường Sơn, Đêm Trường Sơn nhớ Bác, Cô gái hội Lim, Tiếng gọi sông Đà) phát hiện được bài thơ này và phổ thành bài hát cùng tên.

Sự hội ngộ thơ - nhạc này đã cho ra đời một tác phẩm thành công nhất trong sự nghiệp cho cả hai. Chiều biên giới của Trần Chung và Lò Ngân Sủn sau đó được phát trên sóng của Đài Tiếng nói Việt Nam, giai điệu, lời ca đã lay động trái tim của hàng triệu thính giả trên cả nước. Bài hát cũng thúc giục các chiến sĩ nơi tuyến đầu biên giới vững tay súng bảo vệ từng tấc đất biên cương tổ quốc.

Trùng trùng những đoàn quân ra trận - Ảnh: Mạnh Thường

Cũng cần nhớ rằng năm 1980, khi Chiều biên giới ra đời, tuyến biên giới phía Bắc của nước ta vẫn chưa hề bình yên, quân thù vẫn rình rập nã pháo vào Vị Xuyên, Hà Giang, những trận chiến giành nhau từng điểm cao vẫn giằng co ác liệt, nhiều chiến sĩ của ta đã ngã xuống để bảo vệ biên cương của tổ quốc bình yên như lời thơ Lò Ngân Sủn:

Chiều biên giới em ơi!
Có nơi nào đẹp hơn
Khi mùa đào hoa nở
Khi mùa sở ra cây
Lúa lượn bậc thang mây
Mùa tỏa ngát hương bay.

Cuộc chiến chống quân xâm lược bảo vệ biên giới phía Bắc của quân và dân ta đã trôi qua 41 năm, bài hát Chiều biên giới cũng tròn 40 tuổi. Mỗi năm cứ vào dịp này, nghe lại giai điệu đẽ đẹp lãng mạn của bài hát chúng ta vừa tự hào, vừa rưng rưng nhớ lại một thời hào hùng của thế hệ cha anh đã chiến đấu hysinh để bảo vệ từng tấc đất thiêng liêng của tổ quốc.

Nghe bài hát Chiều biên giới: