‘Apple, Walt Disney là trung tâm việc tách rời có chọn lọc giữa Mỹ và Trung Quốc’

Mike Gallagher, Chủ tịch Ủy ban Hạ viện tập trung vào cạnh tranh Mỹ - Trung, đã gặp Tim Cook (Giám đốc điều hành Apple) và Bob Iger (Giám đốc điều hành Walt Disney) trong chuyến đi ba ngày đến California (Mỹ) để tìm hiểu thêm về cách các công ty điều hướng căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

“Apple là trung tâm khía cạnh phức tạp nhất của cuộc cạnh tranh này. Đó là các công ty có sự hiện diện lớn ở Trung Quốc sẽ phải đối phó với thực tế là một số hình thức tách rời kinh tế có chọn lọc là không thể tránh khỏi. Điều đó sẽ tiếp tục”, Mike Gallagher nói.

Mike Gallagher (đảng viên đảng Cộng hòa đến từ bang Wisconsin, Mỹ) và Raja Krishnamoorthi (đảng viên đảng Dân chủ) đã dẫn đầu một nhóm khoảng nửa tá nhà làm luật tham gia chương trình đầy ắp các cuộc họp với các giám đốc điều hành công nghệ và giải trí.

Chương trình nghị sự bao gồm cả bữa trưa với Tim Cook cùng các lãnh đạo Google, Microsoft, Palantir Technologies và bữa tối với khoảng 12 nhà đầu tư mạo hiểm nổi tiếng, bao gồm cả Marc Andreessen và Vinod Khosla.

Các nhà làm luật cũng gặp Bob Iger và những nhà quản lý khác của Hollywood để thảo luận về những lo ngại về việc các công ty giải trí Mỹ kiểm duyệt nội dung của họ cho thị trường Trung Quốc. Cụ thể hơn, họ thảo luận về việc giải quyết vấn đề tự kiểm duyệt để cố gắng đảm bảo một bộ phim không xúc phạm chính phủ Trung Quốc ngay cả trước khi phim bắt đầu quay, cũng như các yêu cầu chỉnh sửa mà họ nhận được để chiếu phim ở quốc gia này.

Chuyến đi là một phần trong nỗ lực của các nhà làm luật trong Ủy ban Hạ viện tập trung vào cạnh tranh Mỹ - Trung nhằm ra ngoài thủ đô Washington và lắng nghe ý kiến từ khu vực tư nhân.

Chuyến đi cũng nêu bật vai trò quan trọng của ngành công nghệ và truyền thông trong mối quan hệ ngày càng phức tạp của Mỹ với Trung Quốc. Dù các ngành này thường dựa vào lượng khán giả và lực lượng lao động khổng lồ có sẵn ở Trung Quốc, sự phụ thuộc vào quốc gia này làm dấy lên mối lo ngại về các vấn đề nhân quyền và tự do ngôn luận do sự kiểm soát kiểm duyệt của chính phủ, cũng như các rủi ro trong chuỗi cung ứng.

Mike Gallagher nói rằng bất chấp những căng thẳng gần đây, gồm cả các cuộc diễn tập quân sự của Trung Quốc để đáp trả chuyến thăm của lãnh đạo Đài Loan – bà Thái Anh Văn tới New York và California, ông không thấy sự đoạn tuyệt hoàn toàn với Trung Quốc trong tương lai gần.

Thay vào đó, sẽ có sự “tách rời có chọn lọc” cho thấy một số chuỗi cung ứng nguyên liệu nhạy cảm dần dần được chuyển ra khỏi Trung Quốc, một quá trình mà Mike Gallagher thừa nhận là phức tạp và tốn kém cho các công ty.

Mike Gallagher nói rằng trong các cuộc trò chuyện của ông với các giám đốc điều hành trong ngành, hầu hết đều muốn có “những đường lối rõ ràng sáng suốt từ chính phủ” xung quanh những lĩnh vực nào của nền kinh tế Trung Quốc mà họ nên tránh xa.

Ông cho biết đã có sự ủng hộ “gần như nhất trí” về các hạn chế đầu tư ra nước ngoài với các khoản đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI) do Trung Quốc phát triển, cũng như vào các lĩnh vực quan trọng khác như điện toán lượng tử, kỹ thuật sinh học, chất bán dẫn tiên tiến và các công nghệ khác có thể được sử dụng cho mục đích quân sự.

Chính quyền Biden đang thực hiện chương trình hạn chế đầu tư vào một số lĩnh vực của nền kinh tế Trung Quốc và yêu cầu báo cáo về các lĩnh vực khác, nhưng những kế hoạch đó vẫn chưa được hoàn thiện. Mike Gallagher không nghĩ rằng Quốc hội Mỹ hành động theo luật về các khoản đầu tư ra nước ngoài cho đến khi các nhà làm luật nhìn thấy kế hoạch của chính phủ.

Theo Mike Gallagher, một ngoại lệ với kịch bản “tách rời có chọn lọc” là nếu Trung Quốc quyết định thực hiện hành động quân sự chống lại Đài Loan. Trong trường hợp đó, mọi dự đoán đều không còn giá trị.

“Tôi nghĩ mọi người vẫn có xu hướng giảm khả năng xảy ra một cuộc đối đầu quân sự giữa Mỹ với Trung Quốc vì vấn đề Đài Loan. Chúng tôi vẫn có những câu muốn hỏi các công ty này. Đây là khởi đầu của một nỗ lực rộng lớn hơn và lâu dài hơn cho Select Committee”, ông chia sẻ.

Select Committee là Ủy ban đặc biệt do Quốc hội Mỹ thành lập để thực hiện một nhiệm vụ cụ thể, thường được chọn để làm việc với một số chủ đề đặc biệt và được cấp quyền để thực hiện các chức năng nhất định.

"Kiểu quan hệ cộng sinh mà cả hai bên đều thích"

Khi ghé thăm Bắc Kinh hôm 25.3 để tham dự Diễn đàn Phát triển Trung Quốc (CDF), Tim Cook (Giám đốc điều hành Apple) cho thấy sự ủng hộ với nước này như một thị trường và cơ sở sản xuất quan trọng, ngay cả khi căng thẳng trong lĩnh vực thương mại và công nghệ gia tăng giữa Mỹ với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Tại CDF do chính phủ tổ chức, Tim Cook cho biết Apple và Trung Quốc đã "phát triển cùng nhau" suốt ba thập kỷ qua.

“Đây là một kiểu quan hệ cộng sinh mà tôi nghĩ cả hai bên đều thích. Chúng tôi có một chuỗi cung ứng rất lớn tại Trung Quốc. Chúng tôi cũng có một App Store phát triển”, Tim Cook phát biểu.

Ông nói rằng rất hào hứng khi trở lại Trung Quốc, nơi chỉ mở lại biên giới trong năm nay sau khi bỏ chính sách kiểm soát đại dịch nghiêm ngặt của mình.

Tim Cook cho biết Apple có kế hoạch tăng chi tiêu cho chương trình giáo dục nông thôn ở Trung Quốc lên 100 triệu nhân dân tệ (15 triệu USD), đồng thời nói thêm rằng điều quan trọng là trẻ em phải trau dồi cả kỹ năng lập trình và tư duy phản biện trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng.

Ông nhấn mạnh những lo ngại của Apple về việc lạm dụng công nghệ, đặc biệt là với sự tiến bộ gần đây trong trí tuệ nhân tạo (AI) và thực tế tăng cường (AR).

Theo Tim Cook, sự đổi mới sẽ chỉ tăng tốc và những người sáng tạo công nghệ cần sử dụng chúng theo đúng cách để giúp đỡ nhân loại chứ không phải chống lại nó.

“Tôi nghĩ trách nhiệm to lớn với bất kỳ người sáng tạo công nghệ nào là phải làm điều đó”, tỷ phú 62 tuổi người Mỹ nói.

Việc Tim Cook đến Trung Quốc khiến nhiều người nghi ngờ bởi cuộc chiến công nghệ giữa Mỹ với cường quốc châu Á vẫn đang diễn ra và có thông tin cho rằng Apple đang xem Ấn Độ như một cơ sở sản xuất thay thế tiềm năng.

Apple đã xem xét lại mức độ quan hệ của mình với Trung Quốc. Những chuỗi cung ứng của Apple từng bị gián đoạn bởi quy định nghiêm ngặt về đại dịch tại Trung Quốc và đã xảy ra các cuộc biểu tình bạo lực vì tiền lương thưởng tại nhà máy lắp ráp iPhone lớn nhất thế giới do Foxconn điều hành ở thành phố Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam.

Trong bối cảnh những vấn đề này và những bất đồng thương mại rộng hơn giữa Mỹ với Trung Quốc, Apple được cho đã nhìn vào Ấn Độ như trung tâm sản xuất tiềm năng khác cho dòng iPhone 14.

Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích cho rằng, ngay cả khi có thể tăng tính đa dạng cho nguồn cung của mình, Apple có khả năng vẫn sẽ phụ thuộc vào Trung Quốc trong một thời gian dài.

Tim Cook nói trong cuộc gọi báo cáo lợi nhuận vào năm 2022 rằng Ấn Độ là thị trường "rất thú vị" và "mục tiêu chính của Apple", ghi nhận "tốc độ tăng trưởng hai con số rất mạnh mẽ hàng năm". Điều này cho thấy sự quan tâm cao của Apple đến việc mở rộng sản xuất tại quốc gia Nam Á này.

Dù căng thẳng ngày càng leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc đã dẫn đến các đề xuất "phân ly" giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, dữ liệu gần đây cho thấy thương mại giữa hai nước đạt mức kỷ lục cao nhất vào năm 2022.

Theo dữ liệu chính thức từ Mỹ, thương mại hàng hóa song phương giữa hai quốc gia tăng lên 690,6 tỉ USD vào năm 2022. Xuất khẩu sang Trung Quốc tăng thêm 2,4 tỉ USD lên 153,8 tỉ USD, trong khi nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc tăng thêm 31,8 tỉ USD lên 536,8 tỉ USD, theo Cục Phân tích Kinh tế Mỹ.

Dữ liệu này cho thấy ý tưởng về "phân ly" hoặc giảm sự phụ thuộc lẫn nhau trong nhiều lĩnh vực, được thảo luận trong chính sách ở Mỹ, nhưng không thể phản ánh thực tế thương mại trên thực địa.

Bất chấp căng thẳng chính trị giữa hai nước, các sản phẩm Apple vẫn được người tiêu dùng Trung Quốc ưa chuộng. Apple là nhà cung cấp smarphone hàng đầu tại quốc gia này trong quý 4/2022, với cứ 4 smartphone được bán vào tháng 10 năm ngoái thì có 1 chiếc là iPhone, theo công ty tư vấn Counterpoint.

Trong chuyến đi Trung Quốc của mình, Tim Cook đã dừng chân tại cửa hàng Apple ở Bắc Kinh cùng Deirdre O'Brien, giám đốc bán lẻ của công ty và các nhà lãnh đạo khác. Ngoài ra, Tim Cook cũng gặp gỡ các quan chức chính phủ Trung Quốc.

Các cuộc họp, cùng với việc ông tham dự CDF, rất quan trọng khi Tim Cook tìm cách duy trì mối quan hệ đôi bên cùng có lợi với chính phủ Trung Quốc.

Apple sản xuất phần lớn sản phẩm của mình tại Trung Quốc, giúp thúc đẩy nền kinh tế địa phương, và có đặc quyền thâm nhập thị trường này, bao gồm khả năng vận hành hàng chục cửa hàng, bán sản phẩm và điều hành nhiều dịch vụ trực tuyến.

Kể từ khi Tim Cook điều phối việc mở rộng ở Trung Quốc khoảng một thập kỷ trước, các sản phẩm Apple đã trở nên phổ biến tại đây. Hiện nay, Trung Quốc đóng góp khoảng 20% doanh số bán hàng của Apple. Với iPhone là sản phẩm chủ lực, công ty có trụ sở tại thành phố Cupertino (bang California, Mỹ) đã thu về hơn 40 tỉ USD doanh thu từ Trung Quốc mỗi năm kể từ 2015 và gần đạt mức 75 tỉ USD doanh thu từ Trung Quốc trong năm tài chính vừa qua.

Thế nhưng, mối quan hệ giữa Apple và Trung Quốc đang có dấu hiệu rạn nứt. Được hỗ trợ bởi Foxconn, sự hiện diện sản xuất của Apple tại Trung Quốc đã rộng khắp và không thể lay chuyển trong hơn 2 thập kỷ. Apple đã gặp khó khăn trong sản xuất những năm gần đây do chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc cũng như việc đóng cửa nhà máy do đại dịch, trì hoãn việc ra mắt các sản phẩm như MacBook Air 2022 và hạn chế nguồn cung iPhone 14 Pro.

Mối quan hệ đối tác này cũng khiến Apple phải đối mặt sự chỉ trích ở quê nhà vì tuân thủ các luật kiểm duyệt và lưu trữ dữ liệu của Trung Quốc. Công ty đã thực hiện các thay đổi với những sản phẩm của mình những năm gần đây để giải quyết những lo ngại của chính phủ Trung Quốc, gồm cả việc giới hạn tính năng chia sẻ file AirDrop theo cách được nhiều người coi là phương thức để ngăn chặn các cuộc biểu tình.

Nỗ lực liên tục của Apple để chuyển một số hoạt động sản xuất ra khỏi Trung Quốc có thể gây áp lực thêm cho nền kinh tế quốc châu Á dự kiến ​​sẽ tăng trưởng ở mức thấp 5% trong năm 2023.