ASEAN - Trung Quốc không ra tuyên bố chung bởi căng thẳng biển Đông

Ở nghi thức này, một tuyên bố chung sẽ là tầm nhìn chung về an ninh khu vực của các lãnh đạo quốc phòng tham dự hội nghị này tại Malaysia.

Theo một quan chức cấp cao Mỹ, việc không đạt được tuyên bố chung về Biển Đông, vì “Trung Quốc vận động hành lang, để ngăn không cho bất kỳ quy chiếu nào về Biển Đông xuất hiện trong tuyên bố chung”.

Bộ quốc phòng TQ lập tức phản ứng, nói “một số nước” ngoài Đông Nam Á phải chịu trách nhiệm việc hủy ra tuyên bố chung khi bế mạc hội nghị này.

Bộ quốc phòng TQ khẳng định lấy làm tiếc, và nêu một số nước-không nói nước nào-âm mưu đưa nội dung không liên quan hội nghị vào tuyên bố chung, theo Reuters.

Vấn đề tranh chấp Biển Đông đang rất nóng, với tàu chiến Mỹ thực hiện cuộc tuần tra hồi tuần trước, đi vào vùng 12 hải lý quanh Bãi Đá XuBi trên quần đảo Trường Sa của Việt Nam, vốn bị TQ xây dựng trái phép thành đảo nhân tạo.

Mỹ gọi đó là cuộc thực hiện quyền tự do hàng hải, nhưng Bắc Kinh gọi đó là hành động khiêu khích của Mỹ.

Chính quyền TQ cũng phản ứng giận dữ, trước một phán quyết của Tòa án The Hague, rằng tòa sẽ xét vụ kiện của Philippines, cáo buộc những hoạt động của TQ trên Biển Đông là trái luật. TQ từ chối tham gia vụ kiện này.

Trong bối cảnh này, hội nghị thượng đỉnh Bộ trưởng quốc phòng ASEAN + (ADMM Plus) bị lâm bế tắc không là chuyện gây bất ngờ, theo Richard Javad Heydarian, một nhà phân tích an ninh khu vực của Đại học De La Salle ở Manila (Philippines).

Ông nói: “TQ chủ yếu muốn chặn bất kỳ sự tranh luận nào về tranh chấp Biển Đông. Rõ ràng họ giật dây để chặn bất kỳ tuyên bố chung nào về hành vi gây bất ổn khu vực của họ”.

Ông  Heydarian nói: ASEAN muốn TQ chấm dứt các hành vi này trong khu vực, nhưng không muốn ép TQ tẩy chay nhóm quốc phòng 18 nước này để phản đối.

Việc ra tuyên bố chung thường có ở các hội nghị thượng đỉnh ASEAN, nhưng sự bất đồng về cách xử lý vụ tranh chấp Biển Đông,  khiến việc này khó tiến hành được trong những năm gần đây.

Dù vậy,trước đây  ASEAN chỉ có mỗi một lần không ra được tuyên bố chung, khi một hội nghị thượng đỉnh ASEAN tổ chức ở Campuchia kết thúc trong  sự gay gắt vì những bất đồng về Biển Đông. 

Một thất bại tương tự đã được loại trừ tại một hội nghị thượng đỉnh an ninh ASEAN –tổ chức tại Malaysia hồi tháng 8-khi một tuyên bố chung được công bố trễ một ngày, sau khi Ngoại trưởng TQ Vương Nghị trấn an các đại biểu, rằng TQ đã ngưng cải tạo đất trên 7 đảo nhân tạo ở Biển Đông.   

Tuy nhiên, hình ảnh vệ tinh cho thấy TQ vẫn tiếp tục hoạt động này cho đến tháng 9, trong khi hoạt động xây dựng trên 7 đảo nhân tạo vẫn diễn ra, theo Gregory Poling, một chuyên gia an ninh Đông Nam Á của Trung tâm nghiên cứu chiến lược quốc tế (CSIS, một tổ chức nghiên cứu Mỹ chuyên về Biển Đông).