Bác sĩ Trương Hữu Khanh lý giải tâm lý chờ vắc xin Mỹ, tiết lộ đã tiêm 2 mũi AstraZeneca

Thời gian qua, đa số người Việt được chích vắc xin AstraZeneca. Lô đầu tiên gồm 117.600 liều về ngày 24.2; lô thứ 2 của chương trình COVAX về ngày 1.4 với 811.200 liều; lô thứ 3 cũng của COVAX về ngày 16.5 với 1,682 triệu liều và lô thứ tư 288.000 liều do Bộ Y tế đặt mua thông qua VNVC. 

1 triệu liều vắc xin AstraZeneca đầu tiên do Nhật Bản viện trợ đã về đến Việt Nam vào tối 16.6. Sau đó, hầu hết số vắc xin này được chuyển tới TP.HCM, phục vụ chiến dịch tiêm chủng lớn nhất lịch sử tại đây.

Hôm 29.6, Nhật Bản quyết định tặng thêm cho Việt Nam 1 triệu liều vắc xin AstraZeneca khác. Bộ Y tế cho biết 1 triệu liều vắc xin này được chuyển đến vào ngày 1.7 và 8.7.

Theo các thử nghiệm, vắc xin công nghệ mRNA của Pfizer hay Moderna có khả năng bảo vệ chúng ta tốt hơn so với AstraZeneca (dùng công nghệ truyền thống vector virus), đặc biệt là với biến thể Delta từ Ấn Độ vốn đang lưu hành rộng rãi ở TP.HCM.

Một nghiên cứu của Public Health England (Tổ chức Y tế Cộng đồng Anh) vào tháng 5.2021 cho thấy vắc xin Pfizer (Mỹ) – BioNTech (Đức) có hiệu quả 88% với bệnh có triệu chứng từ biến thể Delta hai tuần sau khi tiêm liều thứ hai và 93% với biến thể Alpha (lần đầu tiên được xác định ở Anh).

Hai liều vắc xin AstraZeneca có hiệu quả 60% với bệnh có triệu chứng từ biến thể Delta so với 66% với Alpha, PHE cho biết.

Hôm 29.6, hãng dược Moderna cho biết vắc xin COVID-19 của họ có triển vọng chống lại biến thể Delta trong một nghiên cứu ở phòng thí nghiệm, với hiệu quả giảm nhẹ so với chủng ban đầu.

Nghiên cứu được thực hiện trên huyết thanh của 8 người tham gia thu được một tuần sau khi họ nhận được liều thứ hai của vắc xin Moderna (mRNA-1273).

Theo hãng Moderna (Mỹ), vắc xin đã tạo ra phản ứng kháng thể chống lại tất cả các biến thể được thử nghiệm, nhưng vẫn kém hơn trong mọi trường hợp với hoạt động vô hiệu hóa của vắc xin chống lại chủng coronavirus ban đầu được tìm thấy lần ở Trung Quốc

Dữ liệu cho thấy vắc xin của Moderna hiệu quả hơn nhiều trong việc tạo ra kháng thể chống lại biến thể Delta so với biến thể Beta được xác định lần đầu tiên ở Nam Phi.

Với ba phiên bản của biến thể Beta, các kháng thể trung hòa được kích thích bằng vắc xin giảm từ 6 đến 8 lần so với các kháng thể được tạo ra chống lại chủng ban đầu, trong khi mức giảm khiêm tốn từ 3,2 đến 2,1 lần với các dòng biến thể lần đầu tiên được xác định ở Ấn Độ gồm Delta và Kappa.

Ngoài vấn đề về hiệu quả, một số lời truyền miệng rằng tiêm vắc xin AstraZeneca sẽ bị phản ứng nhiều hơn so với sản phẩm từ Mỹ.

Trước chuyện một số người Việt chờ vắc xin Mỹ, bác sĩ Trương Hữu Khanh, Trưởng khoa Nhiễm - Nội thần kinh Bệnh viện Nhi Đồng 1, chuyên gia về dịch tễ học tại TP.HCM, đã lên tiếng.

Bác sĩ Trương Hữu Khanh khẳng định một số học trò và đồng nghiệp của ông bên Mỹ khi tiêm vắc xin Pfizer hay Moderna cũng bị “vật te tua” và khuyên mọi người nếu có suất thì nên chích vắc xin AstraZeneca ngay vì trong thời gian chờ đợi chẳng may mắc COVID-19 và lây bệnh cho người nguy cơ cao trong nhà thì càng đáng lo hơn.

Ngoài ra, bác sĩ Khanh tiết lộ đã chích hai mũi AstraZeneca cách nhau 5 tuần để khuyến khích người khác làm theo, sớm phủ vắc xin cho cộng đồng.

Nội dung bác sĩ Khanh chia sẻ như sau:

Kén vắc xin, chờ vắc xin

Cho tới nay, vắc xin AstraZeneca hay những vắc xin của Mỹ đều có giá trị phòng không bị nặng và không tử vong ngang nhau.

Câu chuyện nghe tác dụng phụ, hành (phản ứng) nhiều ít thì nên hỏi những người đã chích vắc xin Pfizer hay Moderna sẽ biết hành cỡ nào. Học trò và đồng nghiệp tôi bên Mỹ cho biết vắc xin này cũng “vật” te tua, cũng có người này người khác.

Tâm lý chờ vắc xin Mỹ có lẽ do đọc nhiều, thấy ở Việt Nam chích bị hành nhiều và đặc biệt những ca tử vong trùng hợp. Về xác suất khi chích vắc xin Mỹ cũng sẽ được nghe như vậy vì chích nhiều và số người đột tử luôn luôn có…

Việc Bộ Y tế nói có thể chích xen kẽ giữa các loại với nhau và nghe tin về vắc xin Mỹ có thể làm mọi người chờ. Điều này sẽ rủi ro cho người chờ.

Khi phủ vắc xin cho cộng đồng, sẽ có nhiều mục tiêu:

- Làm sao nhiều người chích 1 mũi nhất.

- Làm sao để người xung trận chiến đấu chích đủ 2 mũi sớm nhất.

- Làm sao để người dễ mắc bệnh và khi bệnh sẽ nặng chích được 1 mũi rồi 2 mũi sớm nhất.

Vắc xin nhiều nguồn, nhiều loại và không chủ động được nên có cơ hội thì lo mà chích: Ít nhất 1 mũi, rồi 2 mũi cách nhau tầm 4-5 tuần rồi mới đến 2 mũi cách nhau 8-12 tuần, chứ kén và chờ chẳng may bị bệnh và sợ nhất là bệnh xong lây cho người nguy cơ cao trong nhà thì không biết nói và than thế nào.

Có là chích!

Theo nghiên cứu của Đại học Oxford (Anh), việc tăng khoảng cách giữa liều thứ nhất và liều thứ hai của vắc xin AstraZeneca lên đến 45 tuần vẫn có thể giúp gia tăng phản ứng miễn dịch, không gây suy giảm khả năng miễn dịch.

Đại học Oxford tham gia nghiên cứu phát triển vắc xin COVID-19 với AstraZeneca.

Các nghiên cứu trước đó cho thấy vắc xin hiệu quả hơn khi liều thứ hai được tiêm cách liều thứ nhất 12 tuần, thay vì 4 tuần như tiêu chuẩn.

Nghiên cứu mới được thực hiện trong bối cảnh nhiều nước đang thiếu nguồn cung vắc xin và có thể phải chờ thêm nhiều tuần mới có liều thứ hai.

Ngoài ra, nghiên cứu mới cũng cho thấy việc tiêm thêm liều thứ ba, 6 tháng sau mũi thứ hai cũng giúp gia tăng đáng kể lượng kháng thể và giúp đẩy mạnh phản ứng miễn dịch.

Chích xen kẽ vắc xin thế nào?

Trong nội dung đã chia sẻ ở trên, bác sĩ Khanh có nhắc đến chuyện chích xen kẽ giữa các loại vắc xin COVID-19 với nhau, tức chẳng hạn tiêm mũi 1 AstraZeneca và mũi 2 là Pfizer hay Moderna.

Một số nước đã thực hiện việc này. Trong đó, Thủ tướng Đức - Angela Merkel (66 tuổi) tiêm liều vắc xin Moderna sau liều đầu tiên là AstraZeneca. Điểm đáng chú ý là bà Merkel đã tiêm liều vắc xin AstraZeneca hồi tháng 4.2021, 2 tuần sau khi Đức khuyến nghị chỉ sử dụng loại vắc xin này với những người từ 60 tuổi trở lên.

Vừa qua, khoảng 760.000 người Hàn Quốc đã nhận liều đầu tiên vắc xin COVID-19 của AstraZeneca sẽ được tiêm vắc xin Pfizer như là mũi thứ hai do sự chậm trễ giao hàng từ chương trình chia sẻ vắc xin toàn cầu COVAX.

Một số quốc gia, bao gồm cả Canada và Tây Ban Nha, đã chấp thuận việc pha trộn liều lượng như vậy chủ yếu do lo ngại về các cục máu đông hiếm gặp và có khả năng gây tử vong liên quan đến vắc xin AstraZeneca.

Theo kết quả sơ bộ, một nghiên cứu của Tây Ban Nha đã phát hiện rằng việc tiêm một liều vắc xin Pfizer cho những người đã chích vắc xin AstraZeneca là rất an toàn và hiệu quả.

Khoảng 835.000 liều vắc xin AstraZeneca của COVAX dự kiến ​​sẽ đến tay khách hàng vào cuối tháng 6.2021 mà Hàn Quốc dự kiến ​​sử dụng chủ yếu như mũi thứ hai cho khoảng 760.000 nhân viên y tế và tuyến đầu đã tiêm liều đầu tiên vào tháng 4.

Do việc vận chuyển bị trì hoãn đến tháng 7.2021 hoặc muộn hơn, trong khi Hàn Quốc đã sử dụng hết nguồn dự trữ AstraZeneca sẵn có để đáp ứng sự tham gia mạnh mẽ hơn dự kiến ​​vào chiến dịch tiêm vắc xin giúp nước này đạt được mục tiêu tiêm chủng nửa đầu trước thời hạn.

Tháng trước, Hàn Quốc cho biết sẽ tiến hành một thử nghiệm lâm sàng kết hợp liều vắc xin COVID-19 từ AstraZeneca với Pfizer và các hãng khác.

Giám đốc Cơ quan Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hàn Quốc (KDCA) Jeong Eun-kyeong cho biết đến nay đã thử nghiệm ở 100 nhân viên y tế để kiểm tra sự hình thành của kháng thể và các hiệu ứng miễn dịch khác.

Nghiên cứu của Tây Ban Nha về việc pha trộn vắc xin COVID-19 đã phát hiện ra rằng việc chích một liều Pfizer cho những người đã tiêm vắc xin AstraZeneca đầu tiên là an toàn và hiệu quả cao.

Nghiên cứu của Combivacs, do Viện Y tế Carlos III được chính phủ Tây Ban Nha hỗ trợ, cho thấy sự hiện diện của kháng thể IgG trong máu ở những người được tiêm thêm vắc xin Pfizer cao hơn từ 30 đến 40 lần so với nhóm đối chứng chỉ tiêm một mũi AstraZeneca.

Trong khi đó, sự hiện diện của các kháng thể trung hòa tăng gấp 7 lần sau một liều Pfizer, nhiều hơn đáng kể so với hiệu ứng nhân đôi quan sát được sau khi tiêm liều AstraZeneca thứ hai.

Khoảng 670 tình nguyện viên trong độ tuổi từ 18-59 được tiêm liều vắc xin AstraZeneca đầu tiên tham gia vào nghiên cứu, với khoảng 450 người được tiêm thêm liều vắc xin Pfizer.

Tiến sĩ Magdalena Campins, một trong những người đứng đầu nghiên cứu, cho biết chỉ 1,7% người tham gia báo cáo các tác dụng phụ nghiêm trọng, giới hạn ở đau đầu, đau cơ và tình trạng khó chịu nói chung.

Bà nói: “Đây không phải là những triệu chứng có thể được coi là nghiêm trọng”.

Trong nghiên cứu trộn lẫn và kết hợp của Vương quốc Anh, những phát hiện đầu tiên gần đây cho thấy những người tiêm vắc xin Pfizer sau đó là một liều AstraZeneca, hoặc ngược lại, có nhiều báo cáo về các triệu chứng nhẹ hoặc trung bình như đau đầu hoặc ớn lạnh hơn so với những người được tiêm hai liều giống nhau. Dữ liệu về phản ứng miễn dịch được mong đợi sẽ có trong những tháng tới.

Tây Ban Nha đã bắt tay vào nghiên cứu để xác định cách tốt nhất để tiến hành sau khi hạn chế tiêm vắc xin AstraZeneca cho những người trên 60 tuổi do lo ngại về quá trình đông máu ở đối tượng trẻ tuổi.

Jesus Antonio Frias, Giám đốc tại Viện Y tế Carlos III, cho biết: “Kết quả này ủng hộ khả năng tiêm vắc xin cho những bệnh nhân đã nhận được liều đầu tiên từ AstraZeneca, nhưng quyết định không phụ thuộc vào các nhà khoa học của nghiên cứu này”.

Tiêm kết hợp vắc xin AstraZeneca và Pfizer thế nào để đạt hiệu quả cao nhất?

Theo nghiên cứu của Đại học Oxford, một mũi vắc xin Pfizer được tiêm 4 tuần sau khi chích AstraZeneca sẽ tạo ra các phản ứng miễn dịch tốt hơn so với việc tiêm thêm một liều AstraZeneca khác,

Đại học Oxford và hãng dược AstraZeneca đồng phát triển vắc xin COVID-19.

Nghiên cứu có tên Com-COV đã so sánh lịch tiêm vắc xin Pfizer, AstraZeneca và phát hiện ra rằng trong bất kỳ sự kết hợp nào, chúng đều tạo ra nồng độ cao các kháng thể chống lại protein tăng đột biến coronavirus.

Dữ liệu cung cấp hỗ trợ cho quyết định của một số quốc gia châu Âu đã bắt đầu cung cấp các lựa chọn thay thế cho AstraZeneca như một mũi tiêm thứ hai sau khi vắc xin này có liên quan đến tình trạng đông máu hiếm gặp.

Matthew Snape, Giáo sư Đại học Oxford đứng sau cuộc thử nghiệm, nói rằng những phát hiện này có thể được sử dụng để tạo sự linh hoạt cho việc triển khai tiêm vắc xin, nhưng không đủ lớn để khuyến nghị thay đổi rộng rãi hơn các lịch trình đã được phê duyệt lâm sàng.

Ông Matthew Snape nói với các phóng viên: “Thật đáng khích lệ khi những phản ứng của kháng thể và tế bào T này trông tốt với phương pháp kết hợp vắc xin”.

Tế bào lympho T (hay tế bào T) là loại bạch cầu thuộc dòng tế bào lympho, đóng vai trò quan trọng trong hệ thống miễn dịch đáp ứng của cơ thể. Tế bào lympho T có nguồn gốc từ tế bào gốc tạo máu tủy xương và được trưởng thành ở tuyến ức.

Phản ứng kháng thể cao nhất được thấy ở những người nhận hai liều vắc xin Pfizer. Trong khi cả hai phương pháp kết hợp vắc xin tạo ra các phản ứng kháng thể tốt hơn so với hai liều vắc xin AstraZeneca.

Một mũi tiêm AstraZeneca và theo sau là Pfizer đã tạo ra tế bào T phản ứng tốt nhất, phản ứng kháng thể cũng cao hơn so với tiêm liều Pfizer rồi đến AstraZeneca.

Kết quả nêu trên là sự kết hợp hai loại vắc xin được tiêm cách nhau 4 tuần cho 830 người tham gia.

Com-COV cũng đang xem xét các phương pháp kết hợp vắc xin trong khoảng thời gian 12 tuần và Matthew Snape lưu ý rằng vắc xin AstraZeneca được biết là tạo ra phản ứng miễn dịch tốt hơn với khoảng cách giữa 2 lần tiêm dài hơn.

Ở Anh, các quan chức đã đề xuất khoảng cách 8 tuần giữa hai liều vắc xin cho những người trên 40 tuổi và 12 tuần cho những người trưởng thành khác.

"Với vị thế có nguồn cung ổn định của Vương quốc Anh, không có lý do gì để thay đổi lịch tiêm vắc xin vào thời điểm này", Jonathan Van Tam, Phó Giám đốc Y tế của Anh (người Anh gốc Việt), cho biết. Ông nói thêm rằng dữ liệu về khoảng thời gian 12 tuần sẽ ảnh hưởng đến các quyết định trong tương lai về việc triển khai chương trình tiêm chủng.

Hơn 80% người lớn ở Anh hiện đã được tiêm một liều vắc xin COVID-19 và 60% đã tiêm hai mũi.