Với những đặc thù riêng, việc lây nhiễm HIV trong cộng đồng MSM (Người nam quan hệ đồng giới) đang ngày càng nhiều. Điều gì khiến con số này ngày càng tăng cao và những người nhiễm bệnh sẽ có cuộc sống như thế nào?
Nếu gặp Thành, chàng sinh viên năm thứ 2 của một trường đại học lớn tại TP. HCM, bạn chỉ có thể nhận xét đó là một chàng trai dễ mến. Đằng sau cặp kính cận, vẻ bề ngoài hơi nhỏ nhắn, Thành khiến bất kỳ aì khi tiếp xúc cũng có thể nói cậu rất hiền. Ngoài đi học, Thành còn kinh doanh riêng. Điện thoại của cậu liên tục đổ chuông vì khách liên tục đặt hàng. Còn Khánh lại sở hữu vẻ bề ngoài cao to. Chàng trai 25 tuổi vừa được đề bạt lên vị trí trưởng nhóm tại một công ty có trụ sở ở Q. 1, sở hữu nét nam tính mạnh mẽ, nụ cười hút hồn, ánh mắt ấn tượng và cách nói chuyện thật lòng, cởi mở.
Cả Thành và Khánh đều thuộc cộng đồng LGBT và họ đang mang trong cơ thể virus HIV.
Lây nhiễm HIV từ bạn tình, nỗi đau khôn tả
Cuộc sống của Thành hoàn toàn đảo lộn vào thời điểm cuối năm 2011. Sau khi không qua được kỳ thi đại học và đang ở nhà đế ôn thi lại, Thành đến một khoa khám bệnh nam khoa thuộc bệnh viện lớn để khám bệnh sùi mào gà, một căn bệnh lây nhiễm qua đường tình dục. Sau khi thử máu lần đầu, các bác sĩ đã yêu cầu Thành xét nghiệm thêm một lần nữa. Nhận thấy những người cùng đợt đều đã có kết quả còn mình thì phải chờ, Thành bèn hỏi y tá thì nhận được câu trả lời: mẫu máu đầu tiên của cậu dương tính với virus HIV. Thành đứng lặng giữa căn phòng trong bệnh viện, không thốt ra được lời nào. Sự sợ hãi của Thành khiến cô y tá, người thông báo cho cậu cái tin này, không thể giấu vẻ thương cảm và đến bên trấn an cậu. Bước ra khỏi phòng khám để chờ đợi kết quả lần hai, Thành đã khóc suốt cả một buổi chiều với cái đầu trống rỗng.
Khánh là một người tỉnh táo và bản lĩnh. Khi một người bạn cảnh báo người yêu đang sống chung nhà có dấu hiệu sử dụng ma túy đá, Khánh đã quyết định tự điều tra và đến bệnh viện để yêu cầu xét nghiệm máu. Lần thứ nhất, kết quả cho thấy Khánh âm tính với HIV, các bác sĩ dặn ba tháng sau quay trở lại để thử một lần nữa. Lần này là dương tính.
Với tình trạng lây nhiễm HIV từ bạn tình đồng giới, đặc biệt trong nhóm MSM tăng nhanh đã khiến Ủy ban phòng chống HIV quyết định đưa nhóm MSM vào giám sát tình trạng HIV hàng năm. Chương trình được thực hiện kể từ năm 2011 ở một số thành phố lớn tại Việt Nam và đến nay đã đưa ra những con số khiến bất cứ người thuộc nhóm MSM nào cũng phải giật mình. Theo đó, nếu như năm 2012, tỷ lệ nhiễm HIV ở nhóm MSM là 7,33% thì năm 2013, con số này lên đến 14,75%.
 |
| Nguyễn Hoàng Quân |
Nguyễn Hoàng Quân, người đang giữ vị trí quản lý dự án tại Trung tâm Nghiên cứu ứng dụng Sức khỏe nam giới và cộng đồng, một dự án phi chính phủ có trụ sở tại TP. HCM, cho biết có rất nhiều lý do để việc lây nhiễm HIV trong nhóm MSM ngày càng tăng cao, đặc biệt là độ tuổi lây nhiễm ở những người dưới 20 tuổi đang tăng lên chóng mặt. Nếu như năm 2012 chỉ có 2,82% người bị nhiễm HIV ở trong độ tuổi dưới 20 thì năm 2013, con số này đã nhảy lên đến 16.67%. Tuy nhiên, đây chỉ là thống kê về tình trạng nhiễm HIV trong cộng đồng MSM ở TP.HCM và dựa trên số lượng người đã kiểm tra, xét nghiệm máu. Vẫn còn rất nhiều người chưa biết mình đã bị nhiễm HIV hoặc biết nhưng không dám thừa nhận.
Những kiến thức mà Thành hay Khánh được học về việc lây nhiễm HIV hay những áp phích cổ động đều giống nhau. Họ có thể thuộc làu HIV lây nhiễm qua con đường dùng chung kim tiêm, từ mẹ sang con và quan hệ tình dục không an toàn. Nỗi ám ảnh về cái chết, ám ảnh về nỗi đau nếu mẹ biết tin này khiến Thành suy sụp. Những ngày sau đó, Thành giam mình trong nhà chỉ để khóc. Trong đầu của Thành chỉ cố suy nghĩ duy nhất đó là chỉ những người xấu, hút chích, nghiện ngập, gái mại dâm mới có thể bị HIV. Còn Thành và Khánh, người khiến họ mang bệnh là người mà họ vẫn yêu thương, dành tình cảm và tin tưởng. Nỗi đau nhiễm bệnh còn đi kèm với sự dày vò, trách móc bản thân sao không tìm hiểu kỹ về tình dục an toàn trước khi quá muộn.
Nhiễm HIV không có nghĩa bạn là một người xấu và cũng không có nghĩa là bạn phải chết ngay lập tức. Điều quan trọng nhất là bạn ứng xử với căn bệnh như thế nào để có thể có một cuộc sống bình thường và sức khỏe ổn định.
Chỉ sử dụng bao cao su với người lạ?
Nguyễn Hoàng Quân thừa nhận, chính những đặc thù riêng đã khiến lượng người nhiễm HIV trong nhóm MSM tăng cao đột biến. Đầu tiên phải kể đến kiến thức phòng chống HIV trong cộng đồng MSM. Rất nhiều người cho biết, vì tin tưởng bạn tình nên không dùng bao cao su, họ chỉ sử dụng khi quan hệ với người lạ. Bản thân Thành, cậu cũng không tin điều này có thể xảy ra với mình.
Khánh và Thành chỉ là số ít những người dám thừa nhận kết quả xét nghiệm và tình trạng của mình, còn rất nhiều người ngoài kia vẫn không dám đi xét nghiệm. Và khi không thừa nhận thì những bạn tình sau đó của họ cũng có nguy cơ bị lây nhiễm cao hơn nếu quan hệ không an toàn.
Hoàng Quân cho biết, theo những cơ sở tham vấn hoặc điểu trị HIV, người tham vấn khi gặp một người nhiễm HIV sẽ khuyến khích người đó gửi tin nhắn để thông báo cho những người bạn tình hoặc những người có nguy cơ mắc bệnh từ họ. Nếu không, người đó có thể sử dụng một SIM rác hoặc trung tâm tham vấn sẽ tìm cách thông báo đến những người kia với mong muốn họ đi xét nghiệm máu. Tuy nhiên, tất cả những biện pháp trên chỉ mang tính chất khuyến khích, còn việc người nhận được tin nhắn có thực hiện hay không còn phải phụ thuộc vào ý thức của mỗi người.
Hoàng Quân cũng chia sẻ thêm, những người MSM đều có tâm lý chung là sợ mình xấu và già đi. Tâm lý này có ở tất cả mọi người nhưng những người MSM sợ hơn gấp nhiểu lần. Bên cạnh đó là tâm lý nặng nề bởi áp lực từ nhiểu phía khiến họ không dám thừa nhận. Khi hỏi về việc thông báo cho người bạn tình của mình biết sự việc, cả Thành và Khánh đều thừa nhận họ hoàn toàn không biết chuyện gì với bạn của mình. Thành kể, vài ngày sau khi biết được mình nhiễm HIV, cậu đã nhắn tin cho bạn tình của mình biết. Phản ứng đầu tiên của người đó là không tin rằng mình cũng bị tương tự. Sau đó vài ngày, Thành thuyết phục được bạn đi xét nghiệm máu nhưng anh ta không bao giờ chia sẻ kết quả. Bạn của Khánh cũng tương tự như vậy, hoàn toàn không muốn chấp nhận sự thật rằng mình đang mang trong người virus HIV.
Đứng lên chấp nhận sự thật
Làm truyền thông về HIV từ khi còn ngồi trên ghế đại học và giờ đây là nghiên cứu y sinh, Hoàng Quân đã có cơ hội tiếp xúc với hàng trăm bệnh nhân nhưng anh phải thừa nhận các trường hợp thuộc nhóm MSM có nhiều nỗi khổ khó nói. Ngoài việc phải chấp nhận những ánh mắt khó chịu của một bộ phận trong xã hội dành cho giới đồng tính, họ còn phải đương đầu với những định kiến của đại đa số người Việt Nam dành cho người nhiễm HIV.
Trong suy nghĩ của nhiều người Việt Nam, HIV là căn bệnh gắn liền với những tệ nạn xã hội. Đó là hậu quả tất yếu dành cho những nhóm sử dụng ma túy, hút chích và gái mại dâm... Chính vì vậy, bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS đều sợ bước chân đến phòng xét nghiệm dành riêng cho họ. Thành nhớ lại, khi được bác sĩ hướng dẫn về một điểm chuyên thăm khám dành cho người HIV gần nơi Thành sống, cậu đã rất lo lắng vì chỉ sợ ai đó nhìn thấy và cho rằng cậu là người xấu. Cho đến tận bây giờ, lý do lớn nhất Thành vẫn không thể chia sẻ cho người thân, đặc biệt là mẹ cậu cũng bởi sự thành kiến của họ đối với căn bệnh.
Thành kể lại: “Suốt những tuần lễ đầu tiên sau khi biết mình mắc bệnh, tôi giam mình trong phòng và khóc. Đây là căn bệnh mà tôi không thể nói với bất kỳ ai trong khi bản thân tôi lại muốn được chia sẻ hơn bao giờ hết. Tôi cũng sợ đến mức không dám nghĩ đến việc tìm hiểu thông tin bệnh. Thứ duy nhất tôi có thể nghĩ là cái chết đang đến với mình”.
Khi bình tĩnh lại được và chấp nhận đến phòng khám dành cho người nhiễm HIV thì Thành lại sợ việc mình bước chân vào phòng khám giữa thanh thiên bạch nhật sẽ khiến ai đó biết được và rồi tin đồn sẽ lan ra khắp nơi. Khi đã vào phòng khám, Thành lại biết được mình phải tìm ra một người đỡ đầu. Đó là người giúp nhắc nhở người bệnh chăm lo cho sức khỏe, ăn uống, uống thuốc mỗi ngày và Thành không biết tìm ai. Rồi cuối cùng Thành cũng tìm được một người bạn giúp mình nhưng vẫn chỉ nói sơ cho qua chuyện. Thành thừa nhận, ngay cả đến bây giờ, sau hai năm sống với bệnh, không biết bao lần vào khám và lấy thuốc tại trung tâm điều trị cho mình, Thành vẫn sợ hãi và ám ảnh khi đi qua chỗ đó.
Cuộc sống của Thành chỉ bắt đầu tích cực hơn khi tham gia vào nhóm cộng đồng HIV. Thành nhận ra có những bạn bị nhiễm HIV từ khi còn ở trong bụng mẹ và rất nhiều trường hợp khác cũng như mình. Thành kể: “Khi nhìn thấy các bạn trong nhóm vui vẻ đùa giỡn, không rầu rĩ hay oán thán cuộc sống, tôi đã bỏ ra ngoài chỉ để khóc. Tôi khóc vì thấy mình vẫn còn có cơ hội sống. Khóc vì mình thật kém cỏi”.
Một cơ hội khác đến nữa đó là Thành được tham dự một diễn đàn HIV dành cho những người MSM trẻ mắc bệnh tổ chức tại Thái Lan vào đầu năm 2012. Khi gật đầu đồng ý tham gia diễn đàn, Thành chỉ tự nhủ: “Không có gì để mất, đi cho biết”. Thế nhưng chuyến đi lại đánh dấu một sự biến chuyển lớn và Thành quyết định phải thay đổi bản thân. Việc đầu tiên là quay trở lại với công việc ôn thi đại học và mùa hè năm đó, Thành đã đậu đại học. Cậu cũng xem trọng sức khỏe của bản thân hơn bằng cách ăn ngủ đủ giấc, uống thuốc đều đặn để giữ sức khỏe luôn trong tình trạng tốt nhất.
Khánh thì may mắn hơn, cậu gọi điện thoại và chia sẻ với chị gái, một người bạn đồng nghiệp thân thiết và may mắn là họ đều dành cho Khánh những lời động viên tích cực. Khánh cũng đón chuyến xe về quê và để lại cho cô ruột, người cậu xem như mẹ, một bức thư nói toàn bộ sự thật. Chỉ đến khi trở lại thành phố, Khánh mới gọi điện nói mẹ đọc thư. Và mẹ, bằng tình thương vô bờ bến đã khóc rất nhiều nhưng vẫn động viên để Khánh tiếp tục cuộc sống. Suốt những tuần lễ điều trị đầu tiên, Khánh luôn nhận được điện thoại tin nhắn nhắc nhở ăn uống, ngủ nghĩ đúng giờ, uống thuốc đúng cử từ người thân. Tuy nhiên, năm ngoái, một người bạn tình cờ thấy cuốn sổ khám bệnh của Khánh và nói cho người khác biết, Khánh đã rất lo lắng nên đã gọi điện cho bác sĩ nhờ tư vấn. Câu trả lời của bác sĩ khiến Khánh yên tâm: “Nếu có ai hỏi, em hãy nói điều đó không đúng. Bất cứ ai nhìn thẩy cuộc sống và cơ thể khỏe mạnh của của em bây giờ thì đểu có thể không tin”.
Hoàng Quân cho biết, Thành và Khánh chỉ là hai trong số rất nhiều trường hợp có thể đứng lên, chấp nhận căn bệnh và đặt mục tiêu sống cho bản thân khá nhanh. Quân kể đã gặp trường hợp một bạn trong nhóm MSM không thể chấp nhận kết quả xét nghiệm nên vài tháng liền, mỗi tuần đi xét nghiệm một nơi với hy vọng kết quả xét nghiệm có thể bị sai hoặc nhẩm lẫn. Thậm chí có những trường hợp khi biết mình bị nhiễm HIV đã quyết định trả thù đời bằng cách cố gắng lây bệnh cho người khác càng nhiều càng tốt và còn vô số cách suy nghĩ tiêu cực khác khi biết tin mình nhiễm bệnh.
Né tránh việc xét nghiệm cũng như không thừa nhận mình mang bệnh khiến việc điều trị chậm trễ, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe dẫn đến cái chết đến sớm hơn. Nguy hiểm hơn nữa đó chính là khả năng lây nhiễm cho người khác. Tuy nhiên, không phải ai cũng đủ dũng cảm và ý thức được điều này.
Kết
Đã hơn hai năm từ sau khi nhận được kết quả xét nghiệm cho biết mình bị nhiễm HIV, Thành vẫn khóc khi kể lại. Thành luôn đưa tay đẩy cặp kính cận lên để lau nước mắt. Còn Khánh, dù mạnh mẽ hơn nhưng mắt cũng hoe đỏ khi chia sẻ câu chuyện của mình.
Mục tiêu trước mắt của Thành vẫn là tốt nghiệp đại học và được làm công việc mà mình đam mê, ngoài ra phải mở rộng việc kinh doanh hiện đang rất tốt. Thành nói: “Khi được biết có những bệnh nhân HIV có thể sống được hơn 20 năm, mình đã thở phào. Nếu vậy, mình cần 10 năm nữa để có thể lo cho mẹ một cuộc sống thoải mái, và thêm 10 năm nữa để làm một cái gì đó có ích. Chừng đó thời gian là đủ rổi”. Nói xong Thành cười lớn thành tiếng. Câu nói đùa mà thật của chàng trai trẻ khiến bất cứ người nghe nào cũng phải khâm phục.
Còn Khánh, bằng sự trưởng thành và chín chắn của một người đã ít nhiều va chạm với cuộc sống, cậu cho biết, giờ đây khi thấy cảnh những người bạn thuộc nhóm MSM, cậu luôn cố gắng cảnh báo họ. Ngược lại với không khí trầm lắng suốt buổi nói chuyện, đến lúc đề cập về tương lai, giọng cậu bỗng đặc biệt nhanh và hào hứng hơn, ánh mắt lộ rõ sự quyết tâm. Những nỗ lực trong công việc suốt thời gian qua đã không phụ lòng chàng trai có đôi mắt sâu này, đó là cậu vừa được để bạt lên một vị trí cao hơn mà nhiều người không ngờ tới. Sau một thời gian sống trong sợ hãi và lo lắng, giờ đây Khánh đang đi học trở lại để lấy một tấm bằng của nghề dược. Lý do chuyển hướng qua một ngành hoàn toàn khác của cậu cũng thật đơn giản nhưng chứa đựng nhiều ý nghĩa: “Mình muốn được kiểm soát những thứ mình đang uống hàng ngày, và biết đâu đó làm trong ngành này mình lại có cơ hội để tiếp xúc với một loại thuốc có thể ngăn chặn virus HIV”.
Một câu hỏi mà chúng tôi đặt ra cho những người được phỏng vấn đó là thông tin về việc nếu theo đúng lộ trình, việc cấp thuốc cho bệnh nhân HIV sẽ không còn được miễn phí như hiện nay do những tổ chức phi chính phủ của nước ngoài đang dần rút khỏi Việt Nam. Lúc đó, bệnh nhân HIV nói chung chỉ được phát thuốc điều trị nếu có bảo hiểm y tế. Liệu những người như Khánh, Thành sẽ đối phó với điều này như thế nào? Câu trả lời của họ vẫn là tùy cơ ứng biến. Tuy nhiên, điều Khánh lo lắng đó là khi điều trị bằng thẻ bảo hiểm y tế, hổ sơ của Khánh sẽ được trả về địa phương, nơi đăng ký hộ khẩu thường trú. Tại đây, nếu thông tin bằng cách nào đó lọt ra ngoài, cuộc sống của Khánh và gia đình sẽ có nguy cơ bị đảo lộn bởi định kiến xã hội vẫn chưa bị xóa bỏ.
(Tên nhân vật trong bài viết đã được thay đổi)
Thoa Đậu (Theo AttitudeVN)
