Phục hồi kinh tế sau đại dịch COVID-19: Đẩy mạnh KH-CN để tái cơ cấu nền kinh tế

Tăng trưởng theo hướng dựa nhiều hơn vào KH-CN

Sau 2 năm lao đao vì đại dịch COVID-19, đặc biệt là sự xuất hiện của biến thể Delta đã tàn phá các đầu tàu kinh tế lớn của đất nước khiến tăng trưởng lao dốc mạnh, người lao động gặp khó khăn nghiêm trọng. Đại dịch COVID-19 cũng khiến Việt Nam phải đối mặt và giải quyết những vấn đề mới, chưa có tiền lệ, khó, phức tạp.

Do đó, thực tế này đòi hỏi quốc gia phải có năng lực thích ứng, năng lực dự báo, ra quyết định nhanh, chính xác, toàn diện. Hơn nữa, năm 2021 được coi là năm bản lề của kế hoạch 5 năm tới. Việc cơ cấu lại nền kinh tế kỳ vọng sẽ tạo ra những thay đổi nền tảng, tạo ra cơ hội rất lớn để bứt phá và phát triển.

Trong bối cảnh này, nhu cầu tái cơ cấu nền kinh tế để phục hồi và phát triển sau cú sốc COVID-19 càng bức thiết hơn bao giờ hết. Mới đây, Chính phủ đã trình Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 tại Quốc hội.

Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 đặt ra 5 quan điểm: Tập trung khắc phục hạn chế, hoàn thành cơ cấu lại 3 lĩnh vực trọng tâm của Kế hoạch giai đoạn 2016-2020; bổ sung các nhiệm vụ nhằm tận dụng các cơ hội, các mô hình kinh doanh mới và giải quyết tốt các vấn đề chiến lược để phát triển nhanh và bền vững.

Ngoài ra, cơ cấu lại nền kinh tế phải được coi là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt, được thực hiện đồng bộ, giữa các ngành, lĩnh vực, giữa Trung ương với địa phương, là bước đi cần thiết để đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng dựa nhiều hơn vào khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Trong đó, Chính phủ nhấn mạnh cần lấy hoàn thiện thể chế, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo làm đột phá; lấy cơ cấu lại không gian kinh tế, phát triển kinh tế đô thị, thúc đẩy liên kết vùng, liên kết đô thị - nông thôn và vai trò dẫn dắt đổi mới mô hình tăng trưởng của các vùng kinh tế trọng điểm, các đô thị lớn làm nhiệm vụ trọng tâm.

Đồng thời tháo gỡ những rào cản thể chế theo hướng vướng ở cấp nào thì cấp đó khẩn trương chủ động, tích cực sửa đổi, hoàn thiện, cần thiết có thể thí điểm đối với những vấn đề mới. Đẩy mạnh chuyển đổi số, khai thác, sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên số; huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển, trong đó nguồn lực bên trong là chiến lược, cơ bản, lâu dài, quyết định, kết hợp chặt chẽ với nguồn lực bên ngoài là quan trọng, đột phá…

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh mục tiêu nhằm tạo sự thay đổi rõ nét trong mô hình tăng trưởng theo hướng dựa vào tăng năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh, hiệu quả sử dụng nguồn lực, tính tự chủ và khả năng thích ứng của nền kinh tế; từng bước hướng tới nền kinh tế dựa vào khoa học- công nghệ, đổi mới sáng tạo; hình thành cơ cấu không gian kinh tế hợp lý; nâng cao nội lực của nền kinh tế và của doanh nghiệp Việt Nam…”.

Nâng cao năng lực quản trị quốc gia

Trao đổi với phóng viên Một Thế Giới, ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng việc cơ cấu lại nền kinh tế cần tạo ra thay đổi nền tảng để phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn, giúp cho thực thi nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội hiệu quả hơn.

Góp ý cho kế hoạch này, ông Hiếu đề nghị làm rõ thêm mục tiêu về nâng cao năng lực quản trị quốc gia như: năng lực dự báo, hiệu quả phối hợp, tính nhanh chóng và kịp thời, chủ động ra quyết định, ứng phó hiệu quả với biến động.

“Năng lực quản trị quốc gia được nâng cao thì việc ra quyết định sẽ chính xác hơn, kịp thời hơn và đỡ tốn kém hơn, nhất là trong bối cảnh đại dịch COVID-19 như vừa rồi”, ông Hiếu nói.

Ông Hiếu cũng đề nghị Chính phủ rà soát, đánh giá toàn diện việc tổ chức thực hiện kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn vừa qua. Từ đó, rút ra các bài học kinh nghiệm để thiết kế có cơ chế tổ chức thực hiện đề án tái cơ cấu kinh tế lần này một cách hiệu quả hơn.

Theo ông Hiếu, nguồn lực con người là quan trọng nhất. Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021 - 2025 đã có nhiều nội dung liên quan đến phát triển nguồn nhân lực, nhưng vẫn tản mát ở các lĩnh vực khác. Trong khi đó, một hệ sinh thái về lực lượng lao động phải rộng hơn rất nhiều, không đơn thuần là lực lượng lao động nữa, mà còn là nhà ở, trường học, môi trường... Do đó, chuyên gia này đề nghị cần có mục riêng về hệ sinh thái lao động.

Với yêu cầu cải cách thể chế, ông Phan Đức Hiếu đề nghị cần nhanh chóng bãi bỏ các quy định cản trở đổi mới sáng tạo, đồng thời hoàn thiện các quy định nhằm tạo thuận lợi gia nhập, rút lui khỏi thị trường, cơ cấu lại doanh nghiệp, thúc đẩy cạnh tranh, thúc đẩy mô hình kinh doanh xã hội, bền vững.

“Kinh nghiệm quốc tế cho thấy trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19, rất nhiều quốc gia kiến nghị đây là cơ hội để tái cơ cấu lại nền kinh tế, cơ cấu lại doanh nghiệp nhằm hướng đến xây dựng một nền kinh tế năng động, hiệu quả, bền vững”, ông Hiếu nhấn mạnh.

Cũng nói với Một Thế Giới, chuyên gia kinh tế, PGS-TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) cho rằng cần đẩy mạnh cải cách cơ cấu nền kinh tế thực chất hơn. Song song đó là đẩy nhanh quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng dựa vào ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nâng cao năng suất lao động và hiệu quả quản lý, khai thác, sử dụng và phát huy các nguồn lực của nền kinh tế.

“Cần phải coi việc ứng dụng công nghệ mới, công nghệ cao vào sản xuất, kinh doanh, nâng cao năng suất và chất lượng lao động là động lực chính để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong năm 2021 để tạo bàn đạp cho việc đẩy mạnh thực hiện đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi mô hình sản xuất kinh doanh của nền kinh tế cho cả giai đoạn 2021-2030”, ông Thịnh nói.

Chuyên gia này cũng cho rằng cần tích cực thực hiện chuyển đổi số đồng bộ trong các hoạt động quản lý nhà nước, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, thực hiện Chính phủ điện tử và chế độ “một cửa”.

Ngoài ra, theo ông Thịnh, cần tiếp tục hoàn thiện môi trường đầu tư, sản xuất kinh doanh, giảm tới mức tối đa các chi phí chính thức và phi chính thức trong đăng ký hoạt động kinh doanh; tạo môi trường phát triển công bằng, minh bạch giữa các khu vực kinh tế…Đặc biệt, kinh tế tư nhân được coi như một động lực mới giúp thúc đẩy tăng trưởng và phát triển bền vững nền kinh tế.

Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 có 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp cụ thể:

(1) Hoàn thành cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng, đầu tư công, Ngân sách Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập.

(2) Phát triển các loại hình thị trường, nâng cao hiệu quả huy động, phân bổ và sử dụng nguồn lực.

(3) Phát triển lực lượng doanh nghiệp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, năng lực nội tại và tính tự chủ, tự cường của nền kinh tế.

(4) Cơ cấu lại không gian kinh tế, phát triển kinh tế đô thị, tăng cường liên kết vùng, liên kết đô thị- nông thôn và phát huy vai trò của các vùng kinh tế trọng điểm, các đô thị lớn trong thúc đẩy đổi mới mô hình tăng trưởng.

(5) Nâng cấp chuỗi giá trị các ngành dựa vào ứng dụng tiến bộ KHCN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển kinh tế xanh, kinh tế bao trùm; tăng cường thích ứng với biến đổi khí hậu. Phát huy yếu tố con người, giá trị văn hóa, truyền thống, lịch sử, ý chí tự lực, tự cường, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc.

“Bài tuyên truyền thực hiện Nghị quyết 84/NQ-CP ngày 29/5/2020 của Chính phủ”