Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt nhanh và cao: Chưa phù hợp, gây khó cho doanh nghiệp!

Bộ Tài chính đang đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với mặt hàng rượu bia khi sửa đổi Luật Thuế TTĐB. Tại dự thảo, Bộ Tài chính đưa ra 2 phương án tăng thuế suất thuế TTĐB đối với mặt hàng rượu bia.

Đối với mặt hàng rượu từ 20 độ trở lên: phương án 1 là tăng thuế suất từ mức hiện hành 65% lên 70%, 75%, 80%, 85%, 90% theo từng năm trong thời kỳ từ năm 2026 - 2030. Phương án 2 là tăng thuế suất từ mức hiện hành 65% lên 80%, 85%, 90%, 95%, 100% theo từng năm trong thới kỳ trên.

Đối với mặt hàng rượu dưới 20 độ: Phương án 1 là tăng thuế suất từ mức hiện hành 35% lên 40%, 45%, 50%, 55%, 60% theo từng năm trong từ năm 2026 - 2030. Phương án 2 là tăng thuế suất từ mức hiện hành 35% lên 50%, 55%, 60%, 65%, 70% theo từng năm từ năm 2026 - 2030.

Đối với mặt hàng bia: Phương án 1 là tăng thuế suất từ mức hiện hành 65% lên 70%, 75%, 80%, 85%, 90% theo từng năm từ năm 2026 - 2030. Phương án 2 là tăng thuế suất từ mức hiện hành 65% lên 80%, 85%, 90%, 95%, 100% theo từng năm từ năm 2026 - 2030.

Việc tăng thuế TTĐB với bia rượu, chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú trao đổi với Một Thế Giới cho rằng đề xuất tăng thuế dần với mặt hàng này là đúng. Tuy nhiên, so với lộ trình tăng liên tục thì tỷ lệ tăng khá cao, đến năm 2023 sát mức 100%. Vị chuyên gia này nhìn nhận việc tăng như vậy chưa thỏa đáng, bởi với mức tăng và theo lộ trình khiến doanh nghiệp gặp khó khăn.

Khi các doanh nghiệp bên bờ vực, ngày càng tụt dốc về doanh thu, sản lượng, nộp ngân sách, nay lại thêm "cú hích" tăng thuế TTĐB biệt lên cao như vậy, chắc các doanh nghiệp khó trụ nổi. Khi tăng thuế khiến giá sản phẩm tăng cao, người tiêu dùng sẽ có xu hướng chuyển sang các mặt hàng khác rẻ tiền hơn, tiêu dùng các sản phẩm trôi nổi, chất lượng kém, hàng lậu, hàng giả...

"Việc tăng thuế sẽ làm giảm tính cạnh tranh của các sản phẩm trong nước. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy tăng thuế cao sẽ tạo ra khoảng cách lớn về lợi ích giữa sản phẩm chính thống và bất hợp pháp, khiến cho hàng lậu sẽ tăng cao, tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với sức khỏe người tiêu dùng, phát sinh chi phí cho các cơ quan quản lý thị trường, hải quan chống hàng lậu. Như vậy, mục đích giảm tiêu thụ rượu bia chỉ thành công được một phần. Về vấn đề này thì tôi cho rằng Bộ Tài chính cần có cái nhìn toàn cực về mặt hàng nhạy cảm này", chuyên gia Vinh Phú đánh giá.

Trong khi đó, chuyên gia kinh tế, PGS-TS Ngô Trí Long đề xuất cân nhắc lộ trình tăng thuế suất một cách hợp lý để đạt được các mục tiêu của thuế TTĐB. Trong bối cảnh hiện nay, giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng thuế hợp lý là giải pháp tối ưu để tạo điều kiện giúp doanh nghiệp phục hồi, ổn định và dần phát triển.

Chuyên gia Long cho rằng việc đánh thuế cần đảm bảo cân bằng, hài hòa lợi ích giữa nhà nước và người nộp thuế. Nguyên tắc quan trọng này đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước nhưng không để người nộp thuế lâm vào tình trạng khốn cùng. Nhà nước cũng sẽ không tạo ra những cú sốc tăng thuế cho doanh nghiệp, xã hội, cho người lao động. Nếu tổng số thuế phải trả quá lớn, đời sống người lao động không được đảm bảo thì nền kinh tế sẽ bị trì trệ một cách gián tiếp, nguy cơ trốn thuế rất tiềm tàng.

Theo ông Long, với tỷ lệ tăng quá cao và tiến độ tăng thuế liên tục hằng năm trong các phương án do Bộ Tài chính đề xuất hiện nay, chắc chắn sẽ dẫn đến sự sụt giảm về sản lượng nặng nề, hậu quả là Chính phủ sẽ thất thu thuế. Vì vậy, ông Long cho rằng cần xem xét cân nhắc kỹ việc tăng thuế trong bối cảnh kinh tế hiện tại của Việt Nam, tránh gây "sốc" cho doanh nghiệp mà vẫn đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước.

Hiệp hội Bia, rượu, nước giải khát Việt Nam (VBA) dẫn thông tin khảo sát thực tế tại một số địa phương hiện nay cho biết tình hình các doanh nghiệp tư nhân sản xuất các sản phẩm bia nhái những thương hiệu lớn và bán trên thị trường với giá rất rẻ gần như bằng với giá thành sản xuất không có thuế. Nếu tình trạng bia rượu nhái, lậu gia tăng thì các sản phẩm chính thức sẽ khó mà cạnh tranh nổi về giá, như vậy các doanh nghiệp chính thức sẽ ngày càng sụt giảm về sản lượng.

Để giúp các doanh nghiệp đồ uống vượt qua giai đoạn đặc biệt khó khăn hiện nay, VBA đề xuất Nhà nước nên có cơ chế, chính sách phù hợp với thực tiễn như chưa nên tăng thuế TTĐB với "cú sốc" như đề xuất mà nên có thời gian xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý để tránh gây "sốc", ổn định thị trường, xem xét thời gian có hiệu lực từ năm 2027, tạo điều kiện để doanh nghiệp thích nghi với việc tăng thuế trong trong thời gian tới.

VBA đưa ra 3 kiến nghị đối với việc sửa đổi Luật thuế TTĐB như sau:

Thứ nhất, thời điểm hiệu lực của Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) từ năm 2027.

Thứ hai, đối với sản phẩm rượu bia, cần xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý để tránh gây "sốc"; ổn định thị trường.

VBA đề xuất lộ trình đối với bia: từ ngày 1.1.2027 - 31.12.2028: 70%; từ 1.1.2029 - 31.12.2030: 75%; từ 1.1.2031: 80%.

Đối với rượu từ 20 độ trở lên: từ ngày 1.1.2027 - 31.12.2028: 70%; từ 1.1.2029 - 31.12.2030: 75%; từ 1.1.2031: 80%.

Đối với rượu dưới 20 độ: từ ngày 1.1.2027 - 31.12.2028: 40%; từ 1.1.2029 - 31.12.2030: 45%; từ 1.1.2031: 50%.

Thứ ba, xem xét bỏ điểm l khoản 1 điều 2 của dự thảo luật, theo đó không bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB.