Thẩm Quyến suy thoái, kinh tế Trung Quốc gặp nguy

Năm 1997, chàng trai trẻ David Fong rời khỏi làng quê nghèo ở miền trung Trung Quốc đi đến thành phố sầm uất phía nam Thẩm Quyến. Trong 25 năm tiếp theo anh làm công cho nhiều đơn vị sản xuất nước ngoài, sau đó thành lập nên doanh nghiệp triệu đô của riêng mình, sản xuất mọi thứ từ cặp học sinh đến bàn chải đánh răng.

Nay đã 47 tuổi, Fong dự định vươn ra quốc tế bằng con đường sản xuất thiết bị tiêu dùng có thể kết nối internet. Nhưng 2 năm phong tỏa chống dịch COVID-19 đã đẩy giá vận chuyển lên cao và làm sứt mẻ lòng tin người tiêu dùng, ông lo lắng doanh nghiệp mình không thể trụ vững.

“Tôi hy vọng xúc tiến được kế hoạch trong năm nay. Đây là thời điểm khó khăn với một doanh nghiệp”, Fong chia sẻ. Câu chuyện sự nghiệp thăng trầm này cũng chính là tình cảnh của chính thành phố nơi ông đến lập nghiệp.

Được thành lập vào năm 1979 trong làn sóng cải cách kinh tế đầu tiên của Trung Quốc, Thẩm Quyến chuyển mình từ một khu vực tập hợp nhiều làng nông nghiệp trở thành cảng thương mại quốc tế quan trọng nơi hàng loạt công ty hàng đầu về sản xuất, công nghệ, tài chính, bất động sản đặt trụ sở.

Suốt 4 thập kỷ qua thành phố luôn giữ mức tăng trưởng kinh tế hàng năm ít nhất 20%. Vào tháng 10, công ty phân tích thị trường Oxford Economics từng dự báo Thẩm Quyến sẽ là thành phố phát triển nhanh nhất thế giới giai đoạn 2020 - 2022.

Nhưng kể từ đó, Thẩm Quyến mất danh hiệu trên vào tay San Jose của Mỹ. Thẩm Quyến quý 1.2022 chỉ tăng trưởng 2% – thấp nhất từ trước đến nay nếu không tính quý 1.2020 lúc làn sóng COVID-19 đầu tiên càn quét Trung Quốc.

Thành phố vẫn giữ vị thế địa phương xuất khẩu số 1 của Trung Quốc, nhưng số lô hàng ra nước ngoài trong tháng 3 giảm gần 14% vì tắc nghẽn gây ra bởi phong tỏa.

Thẩm Quyến lâu nay được xem là thành tựu của cải cách kinh tế quốc gia, là một trong những địa điểm năng động thích hợp cho làm ăn nhất. Chủ tịch Tập Cận Bình khi đến thăm năm 2019 từng khen ngợi đây là thành phố “thần kỳ”.

Thẩm Quyến gặp khó khăn là dấu hiệu cảnh báo cho nền kinh tế thứ hai thế giới. Ông Fong ghi nhận doanh thu bán hàng giảm khoảng 40% so với mức 20 triệu Nhân dân tệ (3 triệu USD) năm 2020, do 2 tháng Thượng Hải phong tỏa và lòng tin người tiêu dùng sụt giảm. Loạt quy định xuất cảnh nghiêm ngặt khiến ông không thể sang châu Âu mở rộng hoạt động kinh doanh.

Mất đi sức hút

Thẩm Quyến đã phải hứng chịu hàng loạt cú sốc từ cả bên trong lẫn bên ngoài. Hai “ông lớn” viễn thông Huawei cùng ZTE - đều đặt trụ sở tại Thẩm Quyến - nằm trong danh sách đen thương mại của Mỹ vì cáo buộc đem lại rủi ro an ninh và vi phạm lệnh trừng phạt Washington áp đặt với Iran.

Một doanh nghiệp lớn khác trên địa bàn thành phố là đơn vị phát triển bất động sản China Evergrande từng làm dấy lên lo ngại sẽ sụp đổ do nợ nần chồng chất. Vài khoản đầu tư của tập đoàn bảo hiểm Bình An cũng thua lỗ lớn.

Doanh nghiệp quy mô nhỏ hơn cũng gặp chuyện. Hiệp hội Thương mại điện tử xuyên biên giới Thẩm Quyến cho biết đợt xử lý nhà bán hàng kinh doanh không lành mạnh năm ngoái của nền tảng Amazon ảnh hưởng đến hơn 50.000 đơn vị – nhiều đơn vị trong số này là ở Thẩm Quyến.

Vào tháng 3, Thẩm Quyến phong tỏa 1 tuần để chống dịch, một vài thành phố khác cũng triển khai biện pháp tương tự. Phong tỏa làm suy giảm nhu cầu nội địa với hàng hóa Thẩm Quyến. Mức tăng trưởng 2% của Thẩm Quyến chưa bằng một nửa mức tăng trưởng toàn quốc 4,8%.

Số doanh nghiệp đăng ký kinh doanh trong quý 1.2022 cũng giảm gần 1/3. Chính quyền Thẩm Quyến đặt mục tiêu năm nay tăng trưởng 6%, nhưng đà tăng trưởng suy yếu đã gióng lên hồi chuông cảnh báo.

Theo nhà phân tích Tống Đinh thuộc Viện nghiên cứu Phát triển Trung Quốc (CDI): “Nền kinh tế Thâm Quyến đang chùn bước, thụt lùi và trì trệ. Một số người nghi ngờ liệu thành phố có đủ động lực tăng trưởng hay không”.

Một quan chức địa phương thừa nhận việc giữ cho “phép màu” Thẩm Quyền tồn tại ngày càng khó. Nay nhiều doanh nghiệp không còn được tự do thử nghiệm để tìm kiếm lĩnh vực kinh doanh sinh lời nữa.

Hầu hết chuyến bay quốc tế đến Trung Quốc nay đều bị hủy, một cảng biển bị đóng cửa vì phong tỏa, biên giới giới Hồng Kông chưa mở lại biến Thẩm Quyến trở thành nơi khó làm ăn. Kế hoạch xây dựng nên khu vực Vịnh Lớn nối Thẩm Quyến với Hồng Kông, Macau và một số thành phố đại lục dường như bị đình trệ.

Chủ tịch Phòng Thương mại châu Âu tại miền nam Trung Quốc Klaus Zenkel nhận xét: “Thành phố đang mất đi sức hút. Chính quyền phải nhận ra điều này. Chúng tôi luôn nhắc nhở họ cần cân bằng giữa hạn chế chống dịch với tăng trưởng kinh tế, tìm cách đầu tư nhiều hơn cho khu vực Vịnh Lớn và các khu thương mại tự do”.

Vào tháng 9, giới chức Trung Quốc công bố dự định mở rộng khu vực kinh tế Tiền Hải trên địa bàn Thẩm Quyến – nơi một số ngân hàng lớn như Standard Chartered hay HSBC lập văn phòng. Nhưng đóng cửa biên giới khiến khu vực khó thu hút doanh nghiệp nước ngoài.

Doanh nhân nước ngoài từng đổ xô đến Thẩm Quyến đặt hàng làm sản phẩm nay không còn thường xuyên sang thăm nhà xưởng và chợ điện tử lớn nhất thế giới ở quận Hoa Cường Bắc, buộc hàng loạt quán bar và nhà hàng đóng cửa hoặc chuyển hướng phục vụ khách nội địa.

Không ít phòng thương mại đã cảnh báo giới chức Trung Quốc về làn sóng ra đi của người nước ngoài. Một quan chức ngoại giao châu Âu tiết lộ họ ước tính công dân nước mình ở miền nam Trung Quốc giảm từ 3.000 người trước đại dịch xuống còn 750 người.

Đà tăng trưởng chậm lại khiến sinh viên tốt nghiệp không còn dễ dàng tìm được việc làm ở đô thị trẻ nhất Trung Quốc – tuổi trung bình của dân số chỉ khoảng 34, thỏi nam châm thu hút tài năng đến lập nghiệp nữa.

Jade Yang - cô gái trẻ 22 tuổi từ Trùng Khánh đến tìm việc ở một công ty công nghệ Thẩm Quyến - cho biết: “Tôi đã thực tập cho vài công ty nơi vài người bạn lớn hơn 1 - 2 tuổi có được việc làm, nhưng bây giờ rất khó để có vị trí chính thức”.

Ban đầu Yang hy vọng nhận mức lương 10.000 tệ/tháng, nhưng hiện tại cô nghĩ 6.000 tệ/tháng thực tế hơn.

Tại một khu dân cư gần Công viên Công nghệ cao Thẩm Quyến, các đơn vị bất động sản thường tràn ngập sinh viên tốt nghiệp đến tìm chỗ vào tháng 5 hàng năm. Tuy nhiên một môi giới bất động sản họ Zhao vào tháng trước cho hay hoạt động kinh doanh đã giảm 50% so với một năm trước.

Lao động nhập cư thu nhập thấp khó khăn không kém. Họ phải vật lộn với chi phí sinh hoạt và giá nhà tăng cao.

Xue Juan (44 tuổi) làm nghề đấm bóp cho biết bạn mình vừa quay về quê gần Thành Đô mở một nhà hàng lẩu. Bản thân bà cũng định rời khỏi Thẩm Quyến.

“Đồ ăn thức uống trở nên quá đắt đỏ, công việc khó khăn, mức sống ở nhiều nơi cải hiện hơn nhiều. Có lẽ đã đến lúc phải ra đi thôi”, bà Xue chia sẻ.