Ấn Độ đang giành lại ảnh hưởng ở Sri Lanka

Trung Quốc với nhiều khoản vay và đầu tư hạ tầng được cho chiếm thế thượng phong trong cuộc cạnh tranh thiết lập ảnh hưởng. Nhưng khủng hoảng kinh tế Sri Lanka đang gặp phải đem đến cơ hội cho Ấn Độ lật ngược tình thế. New Delhi thời gian qua rất tích cực hỗ trợ tài chính và viện trợ hàng hóa cho nước láng giềng.

Theo tiến sĩ Sreeram Chaulia (Đại học O.P.Jindal): “Trong chính trị quốc tế không có từ thiện. Mục đích của Ấn Độ là đẩy Trung Quốc khỏi khu vực “sân sau” và khôi phục thế cân bằng có lợi cho New Delhi”.

Sri Lanka với 22 triệu dân ở bờ biển phía nam Ấn Độ, trên một số tuyến vận tải qua Ấn Độ Dương chuyển dầu mỏ từ Trung Đông sang Trung Quốc.

Như một phần trong sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) phát triển hạ tầng tại châu Á cùng châu Phi, Trung Quốc cung cấp hàng loạt khoản vay cho chính phủ cựu Tổng thống Sri Lanka Mahinda Rajapaksa, đáng chú ý là khoản vay 1,1 tỉ USD xây dựng cảng Hambantota.

Sau đó do cảng Hambantota không thể tạo ra nguồn thu cần thiết để trả nợ cho Trung Quốc, Sri Lanka năm 2017 phải cho một đơn vị Trung Quốc thuê cảng cùng hàng nghìn mẫu đất xung quanh trong 99 năm, điều này giúp Bắc Kinh thiết lập sự hiện diện quan trọng ngay ngoài khơi Ấn Độ, khiến New Delhi lo ngại đối thủ có ảnh hưởng ngày càng tăng ở Nam Á.

Lo ngại ngày càng tăng khi binh sĩ Trung - Ấn đụng độ nhau do tranh chấp thung lũng Ladakh năm 2020. Trên biển, Trung Quốc đặt trọng tâm về quân sự ở Biển Đông với Thái Bình Dương. Mối quan tâm với Sri Lanka và Ấn Độ Dương dường như mang động cơ kinh tế nhiều hơn, nhằm mục đích tăng cường ảnh hưởng tại Nam Á cạnh tranh Ấn Độ, theo nhà phân tích Rahul Roy-Chaudhury thuộc Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế (IISS).

Sri Lanka cùng nhiều nước Nam Á khác kẹt giữa cạnh tranh cường quốc, cần đến cả Trung Quốc lẫn Ấn Độ.

Nhân vật lãnh đạo phe đối lập tại Sri Lanka Sajith Premadasa vô cùng biết ơn sự giúp đỡ của Ấn Độ trong lúc nước này chìm trong khủng hoảng. Ông nhấn mạnh: “Điều mà Sri Lanka nên làm luôn là đảm bảo lợi ích quốc gia của chính mình – tối đa hóa lợi ích quốc gia. Chúng ta nên hợp tác với tất cả các nước, bất kể nước thuộc nhóm quyền lực nào”.

Sri Lanka rung chuyển bởi phong trào biểu tình nổ ra hồi tháng 4, sau khi dự trữ ngoại hối quốc gia cạn kiệt dẫn đến tình trạng thiếu lương thực và nhiên liệu, cùng với cắt điện diện rộng.

Người biểu tình yêu cầu Tổng thống Gotabaya Rajapaksa từ chức, nhưng vị này đến nay vẫn cầm quyền. Nền kinh tế lúc Tổng thống Rajapaksa lên nắm quyền đã đi xuống vì loạt vụ tấn công khủng bố năm 2019 khiến thu nhập ngành du lịch sụt giảm nghiêm trọng và nợ nước ngoài khổng lồ từ các dự án hạ tầng (nhiều khoản là nợ Trung Quốc). Nhiều quyết định kinh tế thiếu khôn ngoan sau đó khiến tình hình thêm trầm trọng, cộng thêm đại dịch COVID-19 tiếp tục tàn phá ngành du lịch và cuộc chiến tại Ukraine đẩy giá lương thực cùng nhiên liệu lên cao.

Chính phủ Sri Lanka hiện nợ 51 tỉ USD, không có khả năng thanh toán lãi từ nợ. Họ tạm thời không trả 7 tỉ USD nợ nước ngoài đến hạn năm nay trong lúc chờ kết quả đàm phán một gói giải cứu từ Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF).

Trung Quốc - chủ nợ lớn thứ 3 của Sri Lanka, chiếm khoảng 10% số nợ. Bắc Kinh ngỏ ý cho vay ưu đãi nhiều hơn nhưng lại không đồng ý xóa nợ do lo ngại làm vậy tạo tiền lệ cho quốc gia khác. Thủ tướng Ranil Wickremesinghe tuyên bố Sri Lanka không thể tiếp cận khoản vay do Trung Quốc cung cấp.

Trong khi đó, Ấn Độ viện trợ hàng tỉ USD gạo, sữa bột, thuốc men, dầu diesel và xăng. New Delhi cũng mở rộng hạn mức tín dụng 4 tỉ USD cho Sri Lanka với điều khoản có lợi ngay cả khi Thủ tướng Wickremesinghe tuần trước tuyên bố kinh tế nước này đã hoàn toàn sụp đổ.

Thời gian gần đây Ấn Độ thành công giành được một số dự án quan trọng khỏi tay Trung Quốc. Sri Lanka vào tháng 3 hoàn tất việc lập liên doanh với Ấn Độ xây dựng một nhà máy điện mặt trời. Cùng tháng họ còn chấm dứt hợp đồng với một công ty Trung Quốc, trao dự án xây dựng trạm điện gió trị giá 12 triệu USD cho một đối tác Ấn Độ.

Theo cựu Ngoại trưởng Ấn Độ K.C.Singh, New Delhi đang vừa cố gắng duy trì hiện diện chiến lược lại Sri Lanka vừa giảm thiểu ảnh hưởng của Trung Quốc. Nhà phân tích Roy-Chaudhury nhận xét viện trợ cho Sri Lanka phù hợp với chính sách “láng giềng trên hết” mà Thủ tướng Narendra Modi theo đuổi, không để quốc gia láng giềng rơi vào hỗn loạn cũng là vì lợi ích quốc gia của Ấn Độ.