Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung tác động thế nào tới Việt Nam?

Mỹ mới đây đã chính thức áp thuế nhập khẩu 25% lên 34 tỉ USD hàng Trung Quốc. Sau vài tuần tới, đợt thuế có thể được áp thêm 16 tỉ USD hàng hóa. Tổng thống Mỹ - Donald Trump cho biết, Mỹ có thể áp thuế lên số hàng tổng cộng hơn 500 tỉ USD nếu Trung Quốc trả đũa.

Vài giờ sau khi Mỹ tuyên bố áp thuế, Trung Quốc cũng tung biện pháp trả đũa với giá trị tương đương. Theo đó, thuế của Mỹ đánh vào hàng xuất khẩu Trung Quốc thuộc các lĩnh vực như: động cơ, motor, xây dựng, máy nông nghiệp, thiết bị điện, viễn thông và giao thông. Thuế trả đũa của Trung Quốc lại nhằm vào nông phẩm, ô tô và thủy sản.

Trước cuộc chiến thương mại đầy căng thẳng của hai nước trên, bàn về mặt tiêu cực trước, chuyên gia kinh tế - TS Cấn Văn Lực cho rằng khi Mỹ áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc sẽ khiến tăng trưởng kinh tế toàn cầu bị chậm lại, vì Trung Quốc hiện đang đóng góp khoảng 32% nền kinh tế toàn cầu.

Theo đó, cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc diễn ra sẽ khiến cả khu vực, trong đó có Việt Nam bị ảnh hưởng. Cụ thể là sức cầu về hàng hóa, thương mại, thiết bị sẽ giảm, làm giảm nhu cầu nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam. Điều này cũng xảy ra tương tự với Mỹ.

Theochuyên gia này, thị trường chứng khoán của Việt Nam sẽ là một trong lĩnh vực nhạy cảm nhất chịu tác động từ cuộc chiến trên. Cụ thể, thị trường chứng khoán toàn cầu cũng như Việt Nam đã giảm mạnh điểm thời gian qua. Điều này kéo theo thay đổi trong danh mục đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam, đặc biệt gián tiếp trên sàn chứng khoán. Thời gian qua, hoạt động bán ròng nhiều hơn là mua ròng trên thị trường.

Một trong những điều đáng lo ngại nhất mà ông Lực chỉ ra chính là hàng Trung Quốc sẽ "đội lốt" hàng Việt Nam để xuất khẩu vào Mỹ. Điều này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới tình hình xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Mỹ. Trong thời gian qua, các sản phẩm như: sắt, thép, xi măng của Việt Nam đã nhiều lần bị Mỹ cáo buộc là có nguồn gốc từ Trung Quốcnhưng mượn nhãn mác Việt Nam để xuất khẩu sang thị trường Mỹ để hưởng lợi về thuế suất.

Cuối năm 2017, để bảo vệ hàng hóa và thị trường, Bộ Thương mại Mỹ tuyên bố áp dụng mức thuế trừng phạt 265% đối với một số sản phẩm thép nhập khẩu từ Việt Nam do nghi ngờ có nguồn gốc từ Trung Quốc.

"Các sản phẩm thép của Trung Quốc hiện đang phải chịu thuế rất cao từ Mỹ, nên thay vì việc xuất khẩu sang Mỹ thì Trung Quốc đã xuất sang Việt Nam và từ Việt Nam đội lốt sang Mỹ. Do đó, các doanh nghiệp Việt Nam cần phải cẩn trọng", ông Lực cho hay.

Trong khi đó, ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cũng lo ngại Việt Nam sẽ nhập siêu mạnh từ Trung Quốc do hàng hóa Trung Quốc khó vào thị trường Mỹ sẽ chuyển hướng sang các thị trường khác, trong đó có Việt Nam để xuất sang Mỹ. Từ đó, thị trường trong nước sẽ không tránh khỏi cạnh tranh.

Trong báo cáo đánh giá tác động, TS Trần Toàn Thắng, Trưởng Ban kinh tế thế giới, Trung tâm thông tin và dự báo kinh tế xã hội quốc gia (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) dự báo, chiến tranh thương mại Mỹ - Trung có thể khiến tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam giảm 0,3 điểm % vào năm 2019 và thậm chí còn giảm mạnh hơn trong năm đỉnh điểm là 2021-2023. Tốc độ tăng nhập khẩu sẽ giảm khoảng 0,6 điểm %.

Về mặt tích cực, giới chuyên gia đều cho rằng Việt Nam có thể tận dụng cơ hội này để gia tăng xuất khẩu những mặt hàng cùng loại mà Mỹ áp thuế Trung Quốc sang thị trường Mỹ như: dệt may, da giày... Bên cạnh đó, đây cũng là cơ hội cho Việt Nam thu hút thêm đầu tư từ Mỹ.

Trước thực trạng trên, TS Cấn Văn Lực đề xuất Chính phủ và các cơ quan: Bộ Công Thương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính phải theo sát mọi diễn biến của cuộc chiến thương mại này để đánh giá, phân tích chi tiết những tác động trực tiếp trong từng lĩnh vực đến kinh tế Việt Nam. Bên cạnh đó là định hướng doanh nghiệp để hỗ trợ trong việc đa dạng hóa thị trường, nhất là với các FTA vừa mới ký như với EU.

TS Trần Toàn Thắng đề xuất trước mắt cần cập nhật danh mục hàng hoá bị áp thuế của Mỹ và Trung Quốc cũng như động thái tỉ giá của đồng USD và Nhân dân tệ, để doanh nghiệp có phản ứng kịp thời và có thể tìm kiếm cơ hội xuất khẩu thêm sang Mỹ những mặt hàng trước đây Việt Nam không cạnh tranh được với Trung Quốc. Đặc biệt, cũng cần nghiên cứu kỹ các hàng hoá của Trung Quốc có thể xuất sang Việt Nam để tuồn vào thị trường Mỹ.