Huyền thoại thiết kế iPhone kể về lúc làm việc với Steve Jobs: ‘15 năm phi thường nhất cuộc đời tôi’

Trong buổi phỏng vấn trên podcast Life in Seven Songs, Jony Ive (cựu giám đốc thiết kế Apple) nói về quá trình được dạy dỗ khi lên lớn lên đã hình thành khả năng sáng tạo của ông cho đến thời gian làm tại Apple, nơi ông chịu trách nhiệm về giao diện của iPhone, iPad, AirPods và Macbook.

Dù bắt đầu làm việc tại Apple vào năm 1992 trong thời gian Steve Jobs tạm rời công ty, Jony Ive nói rằng ngọn lửa sáng tạo đã bùng cháy ngay khi cả hai gặp nhau 5 năm sau đó.

Jony Ive nói trong cuộc phỏng vấn podcast được phát hành hôm 2.7: “Khoảng thời gian trước khi Steve Jobs trở lại, tôi đã học hỏi rất nhiều, nhưng vào thời điểm đó, tôi không biết rõ mình đang học những gì. Tất cả điều đó thật đau đớn”.

Tuy nhiên, Jony Ive nói rằng “những năm tháng rất khó khăn” đó là cần thiết để ông trở thành nhà thiết kế nổi tiếng như ngày nay.

“Đó là một cảm giác mà tôi nghĩ cả hai chúng tôi đều có, một sự ăn ý tuyệt vời”, ông nói.

Jony Ive mô tả khoảng thời gian làm việc với Steve Jobs tại Apple từ năm 1997 đến 2011 là “15 năm vui vẻ và phi thường nhất trong cuộc đời tôi”. Không giống những năm đầu tiên chưa có Steve Jobs, Jony Ive nói rằng việc học hỏi ở Apple trở nên rõ ràng hơn và tập trung hơn vào "những gì chúng tôi đang tạo ra" dưới sự lãnh đạo của cựu giám đốc điều hành Apple.

Jony Ive nói về Steve Jobs: “Đây là người có khả năng diễn đạt những cảm xúc và nhận thức phức tạp về các ý tưởng, cơ hội theo cách gần như tự nhiên, đơn giản”.

Steve Jobs từ chức Giám đốc điều hành Apple năm 2011 và sau đó qua đời ngày 5.10 cùng năm vì căn bệnh ung thư tuyến tụy, điều mà Jony Ive mô tả là “sự mất mát khá toàn diện”. Jony Ive ở lại Apple đến năm 2019 thì rời đi để đồng sáng lập công ty thiết kế LoveFrom.

Ông nói: “Tôi cảm thấy mình đã mất đi một người tiêu biểu, hiện thân cho cách suy nghĩ về sự sáng tạo, cách suy nghĩ về tầm quan trọng của văn hóa, con người và xã hội”.

Jony Ive cho biết ông trân trọng khoảng thời gian họ ở bên nhau.

“Không ngày nào tôi không nhớ đến ông ấy hoặc không nghĩ về sự mất mát. Không có ngày nào mà tôi không biết ơn về khoảng thời gian mà chúng tôi có bên nhau, cũng như những gì tôi học được và những gì chúng tôi cùng khám phá", huyền thoại thiết kế iPhone thổ lộ.

Lý do Jony Ive rời Apple

Jony Ive nghỉ việc sau hàng chục năm gắn bó vì cơ chế lãnh đạo dưới thời Tim Cook.

Được Steve Jobs mô tả là "đối tác tinh thần", Jony Ive từng có tầm ảnh hưởng trong Apple đến mức Giám đốc điều hành Tim Cook từng lo ngại các nhà đầu tư sẽ bán tháo cổ phiếu nếu ông rời công ty.

Nhiều cựu lãnh đạo Apple cũng cho rằng hãng có thể mất 50 tỷ USD vốn hóa thị trường nếu điều này xảy ra.

Cuối cùng, Jony Ive vẫn rời Apple vào năm 2019, đánh dấu sự thay đổi vĩnh viễn trong cán cân quyền lực của công ty vốn nổi tiếng với những sản phẩm mang tính đột phá, dẫn đầu thị trường. Apple mất đi một trong những nhà thiết kế sáng tạo, động lực phía sau các thiết bị mới nhất.

Chi tiết về sự ra đi của Jony Ive được hé lộ trong cuốn sách After Steve: How Apple Became a Trillion-Dollar Company and Lost Its Soul (Sau Steve: Cách Apple trở thành công ty nghìn tỉ USD và đánh mất linh hồn) của Tripp Mickle. Nội dung cuốn sách dựa trên các cuộc phỏng vấn với hơn 200 người, như cựu nhân viên và nhân viên tại Apple, bạn bè và đồng nghiệp của Jony Ive.

Mối quan hệ giữa Steve Jobs và Jony Ive

Vai trò quan trọng của Jony Ive ở Apple bắt đầu khi Steve Jobs trở lại công ty vào cuối thập niên 1990. Steve Jobs từng định loại bỏ ông khỏi vị trí lãnh đạo nhóm thiết kế và thay thế bằng những nhân tài đẳng cấp thế giới. Tuy nhiên, Hartmut Esslinger, đối tác của Jony Ive trong dự án Macintosh, đề nghị Steve Jobs cho nhóm thiết kế một cơ hội.

Steve Jobs yêu cầu Jony Ive thiết kế máy tính tập trung vào khả năng kết nối internet. Kết quả là một chiếc máy tính sinh động, có vẻ ngoài mang tính tương lai nhưng vẫn quen thuộc với người dùng, ra đời. Mẫu iMac này có vỏ trong suốt, vốn đắt gấp ba lần vỏ thông thường, nhưng được Steve Jobs ủng hộ vì đây là yếu tố quan trọng trong thiết kế và ông muốn thuyết phục người dùng đặt mua sản phẩm mang tính cách mạng.

Khi Apple chuẩn bị ra mắt iMac đầu tháng 5.1998, Steve Jobs phát hiện vấn đề mà ông coi là "sai lầm chết người" trong thiết bị. Ông muốn máy dùng khe nuốt đĩa CD, nhưng nó lại được trang bị đầu đọc dạng khay. Steve Jobs tức giận và dọa hủy lễ ra mắt iMac.

Jony Ive tiếp cận cấp trên và tìm cách giúp ông nguôi giận. Hai người sau đó rời đi và Steve Jobs khoác vai Jony Ive. "Kể từ đó, Steve như được giải tỏa mỗi khi Jony Ive xuất hiện trong phòng", Wayne Goodrich, cấp dưới lâu năm của Steve Jobs, nhớ lại.

Nhu cầu với iMac bùng nổ sau lễ ra mắt. Cứ 15 giây lại có một chiếc iMac được bán ra trên toàn cầu, khiến nó trở thành máy tính bán chạy nhất lịch sử khi đó.

Thành công của iMac củng cố quan hệ giữa Steve Jobs và Jony Ive. Họ có chung quan điểm về thiết kế và ủng hộ triết lý tối giản. Tính cách hai người cũng cân bằng với nhau. Steve Jobs luôn thể hiện sự hoạt bát, trực diện và kiên định, trong khi Jony Ive tỏ ra trầm tĩnh và kiên nhẫn. Họ thường xuyên ăn trưa với nhau và Steve Jobs đến phòng thiết kế gần như mỗi ngày.

Điều này tương phản với quá trình xây dựng mối quan hệ giữa Steve Jobs và Tim Cook. Các đồng nghiệp từng lo ngại HP sẽ lôi kéo Tim Cook và hối thúc Steve Jobs thăng chức cho ông thành giám đốc vận hành vào năm 2005. Quyết định chọn Tim Cook làm người kế nhiệm cũng bắt nguồn từ thực tế rằng một nửa giá trị của Apple được tạo nên nhờ khả năng bảo đảm tiến độ sản xuất và cung cấp thiết bị. Đó là những kỹ năng giúp tăng doanh số iPhone từ 10 triệu máy mỗi năm lên hơn 200 triệu.

Dù vậy, Steve Jobs vẫn coi Jonathan Ive mới là lãnh đạo quyền lực thứ hai tại công ty. Ông đưa nhóm thiết kế lên hàng đầu trong quy trình phát triển sản phẩm, bảo đảm họ đóng vai trò trung tâm trong iPod, iPhone và iPad.

Sau khi Steve Jobs qua đời

Giới phân tích và khách hàng đều đặt dấu hỏi về khả năng phát triển sản phẩm mới của Apple khi Steve Jobs qua đời. Jonathan Ive đã tập hợp toàn công ty và đặt mục tiêu xóa sổ mọi nghi vấn với mẫu Apple Watch. Ông muốn khách hàng cảm thấy Apple có thể cá nhân hóa sản phẩm, đồng thời huy động nhân lực chuyên ngành thời trang.

Sự kiện ra mắt Apple Watch năm 2015 được coi là một dấu mốc mới trong sự nghiệp của Jony Ive. Thế nhưng, ông lại tỏ ra mệt mỏi thay vì hứng khởi.

Cuối năm đó, Jony Ive tập hợp nhóm thiết kế và kỹ sư, chúc mừng họ đã vượt mọi kỳ vọng. Sau đó, Jony Ive ngừng lại và thở hắt. "Tôi đã làm việc ở Apple 20 năm. Đây là một trong những năm khó khăn nhất tôi từng trải qua", ông nói.

Apple Watch không đạt được doanh số như kỳ vọng, khiến Tim Cook chuyển hướng quảng cáo nó từ sản phẩm thời trang sang chăm sóc thể chất. Jony Ive tìm đến Tim Cook và nói ông thấy mệt mỏi, muốn lùi khỏi hoạt động kinh doanh.

Vắng bóng Steve Jobs khiến Jony Ive phải nhận phần lớn trách nhiệm cả về thiết kế lẫn quảng bá sản phẩm. Những người thân cận cho biết Jony Ive kiệt sức vì phải cạnh tranh với đồng nghiệp, bị quá tải vì quản lý hàng trăm nhân viên, thay vì nhóm thiết kế 20 người dưới quyền ông như những năm trước.

Tim Cook lo sợ sự ra đi của Jony Ive sẽ khiến các nhà đầu tư bán tháo cổ phiếu. Hai người thỏa thuận Jony Ive không cần chịu trách nhiệm quản lý và tập trung phát triển sản phẩm mới. Jony Ive được phong chức giám đốc thiết kế, trong khi hai cấp dưới cũng được thăng chức. Chỉ có một số người tại Apple khi đó biết Jony Ive đang chán nản và kiệt sức.

Tim Cook tái định hình công ty theo ý muốn

Sự rút lui của Jony Ive giúp Tim Cook tái định hình công ty theo ý muốn của ông. Ông thế chỗ giám đốc Mickey Drexler, nhà quảng cáo từng xây nên thương hiệu Gap và J. Crew, bằng cựu giám đốc tài chính Boeing James Bell.

Jony Ive tỏ ra giận dữ khi lãnh đạo theo "phe não trái" (những người chỉ muốn cải tiến liên tục các lợi thế sẵn có) thế chỗ một trong số ít những người theo "phe não phải" (những lãnh đạo muốn tạo nên đột phá khác biệt).

Tim Cook cũng tăng cường quyền lực cho phòng tài chính, đồng thời mở rộng chiến lược kinh doanh dịch vụ của Apple.

Trong cuộc họp chiến lược năm 2017, Jony Ive rời phòng họp khi một lãnh đạo mới có tên Peter Stern bắt đầu bài phát biểu trước ban điều hành. Peter Stern mở bảng biểu cho thấy lợi nhuận từ bán iPhone, iPad và iMac đang giảm dần, trong khi từ các dịch vụ và phần mềm như lưu trữ iCloud ngày càng tăng.

Bài phát biểu khiến một số người lo lắng. Nó phản ánh tương lai của Apple, nơi Jony Ive với vai trò nhà thiết kế sản phẩm của hãng sẽ không còn ý nghĩa, trong khi những dịch vụ như Apple Music hay iCloud ngày càng trở nên quan trọng hơn.

Một số người ở Apple cố nén cảm xúc hoảng hốt trong cuộc họp cuối của Jony Ive

"Nghệ thuật cần không gian phù hợp và sự ủng hộ để phát triển. Khi bạn thực sự to lớn, điều đó còn quan trọng hơn", Jony Ive nói với nhóm thiết kế vào cuối tháng 6.2019.

Một ngày sau, các nhà thiết kế của Apple được yêu cầu xóa mọi lịch trình để họp với Jony Ive. Jony Ive chờ mọi người tập hợp trong văn phòng ở tầng 4 tại trụ sở mới, nói dự án quan trọng nhất của mình là khu tổng hành dinh Apple Park đã hoàn thành và đến lúc ông ngừng lãnh đạo họ.

Nhiều người ngỡ ngàng, trong khi một số người cố nén cảm xúc hoảng hốt.

Rất ít người biết đầy đủ cuộc chiến nội tâm của Jony Ive, trong đó có những cuộc đối đầu với nhóm tài chính của Apple. Không nhiều người hiểu sự mệt mỏi khi Jony Ive phải chiến đấu trong quá trình quảng cáo Apple Watch, sản phẩm có doanh số ngày càng tăng và đóng vai trò trung tâm trong mảng kinh doanh sản phẩm đeo tay trị giá 38 tỉ USD của hãng. Thế nhưng, nhiều người nhận ra sự vất vả trong việc thay đổi iPhone, iPad và Mac mỗi năm.

Các sản phẩm hữu hình đóng vai trò không còn lớn trong sự kiện ra mắt gần đây của Tim Cook. Giám đốc điều hành Appl tập trung thông báo về thỏa thuận phát sóng với giải bóng chày quốc gia Mỹ và tán dương bộ phim CODA trên Apple TV+.

Sau khi Jony Ive ra đi, các nhà thiết kế nói họ hợp tác ngày càng nhiều với các đồng nghiệp ở mảng kỹ thuật và vận hành, cũng như đối mặt áp lực chi phí ngày càng cao so với trước. Trong khi đó, các sản phẩm về cơ bản vẫn chỉ giống như khi Jony Ive rời công ty.

Rời rời Apple vào năm 2019, Jony Ive đồng sáng lập công ty thiết kế LoveFrom cùng Marc Newson. Tự mô tả là một "tập thể sáng tạo", LoveFrom có các khách hàng lớn như Airbnb và Ferrari.

Hồi tháng 9.2023, trang The Information đưa tin Jony Ive và Sam Altman (Giám đốc điều hành OpenAI) đã thảo luận về việc xây dựng một thiết bị phần cứng trí tuệ nhân tạo (AI) mới.