Kinh tế Anh thêm bất ổn khi Thủ tướng Johnson từ chức

Cuộc đua thay thế đương kim thủ tướng có thể kéo dài nhiều tuần, giữa lúc giá trị đồng bảng Anh rơi xuống mức thấp nhất trong 2 năm và Ngân hàng trung ương Anh (BoE) lâm vào thế tiến thoái lưỡng nan về vấn đề tăng lãi suất mà không làm tổn hại hoạt động kinh tế.

Trước đó nữ chính trị gia Theresa May chỉ cần chưa đến 3 tuần để chiến thắng sau khi ông David Cameron từ chức thủ tướng năm 2016, vì các ứng viên khác bỏ cuộc. Nhưng ông Johnson thì phải mất 2 tháng để trở thành nhà lãnh đạo mới sau khi bà May tuyên bố từ chức năm 2019.

Lần này đảng Bảo thủ có ít nhất 6 ứng viên thay thế Thủ tướng Johnson. Nền kinh tế đối mặt với hàng loạt vấn đề trong lúc biến động chính trị tiếp tục diễn ra.

Lạm phát

Anh cảm nhận được áp lực lớn từ lạm phát 9,1% – mức cao nhất trong 40 năm. BoE dự báo lạm phát cuối năm nay có thể lên đến 11%.

Tháng 4 vừa qua, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) nhận định Anh vào năm 2023 sẽ phải đối mặt với lạm phát dai dẳng hơn cũng như tăng trưởng chậm hơn các nền kinh tế lớn nào khác.

Đồng bảng Anh sụt giảm giá trị gần đây càng làm tăng áp lực lạm phát, mặc dù triển vọng tăng chi tiêu công hoặc cắt giảm thuế vừa đẩy giá trị đồng tiền này tăng lên một chút vào ngày 7.7.

Bất cứ ai thay thế Thủ tướng Johnson đều có rất ít công cụ để kiềm chế lạm phát, giảm bớt tác động của giá năng lượng lẫn giá lương thực toàn cầu tăng cao.

Chính sách tài khóa

Người kế nhiệm phải đưa ra quyết định lớn về thuế và chi tiêu có thể giúp giảm nguy cơ suy thoái nhưng cũng có khả năng làm tăng áp lực lạm phát.

Khi từ chức Bộ trưởng Tài chính Anh vào ngày 5.7, chính trị gia Rishi Sunak cho biết ông bất đồng về chính sách với Thủ tướng Johnson (lâu nay luôn chủ trương cắt giảm thuế nhiều hơn). Ưu tiên ngắn hạn của cựu Bộ trưởng Sunak trước lúc từ chức là giảm bớt gánh nặng nợ vốn đã tăng vọt lên trên 2 nghìn tỉ bảng.

Đội ngũ phân tích của ngân hàng Mỹ Citibank nhận định hai ứng viên Priti Patel (Bộ trưởng Nội vụ) và Liz Truss (Ngoại trưởng) có thể kêu gọi nhanh chóng cắt giảm thuế đồng thời tăng chi tiêu, còn cựu Bộ trưởng Tài chính Sunak cùng cựu Bộ trưởng Y tế Sajid Javid - cũng là ứng viên chạy đua cho vị trí Thủ tướng Anh - sẽ hành động thận trọng hơn.

Cơ quan giám sát ngân sách Anh ngày 7.7 cảnh báo nợ quốc gia có thể tăng hơn gấp 3 lần lên gần 320% GDP trong 50 năm nếu chính quyền tương lai không thắt chặt chính sách tài khóa.

Brexit

Hơn 6 năm sau khi người dân Anh bỏ phiếu quyết định rời Liên minh châu Âu (EU), hai bên vẫn chưa giải quyết được bất đồng vì Thủ tướng Johnson nhất quyết đòi sửa lại loạt quy tắc về thương mại liên quan đến Bắc Ireland mà ông đã đồng ý năm 2019.

Triển vọng cải thiện quan hệ với EU dưới thời tân Thủ tướng Anh khiến một số nhà kinh tế dự báo đảo quốc sương mù sẽ tăng mạnh xuất khẩu và đầu tư. Tuy nhiên, vài ứng viên, trong đó chủ yếu là Ngoại trưởng Truss, công khai ủng hộ lập trường của Thủ tướng Johnson.

Tăng lãi suất

BoE đã tăng lãi suất 5 lần kể từ tháng 12.2021, và báo hiệu khả năng tăng lần nữa, có thể lên đến nửa điểm phần trăm, vào tháng 8 tới.

Nhưng nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu làm giảm khả năng BoE tăng lãi suất lần thứ 6. Định hướng chính sách tài khóa chưa chắc chắn cũng khiến giới đầu tư thận trọng.

Sẽ có thêm hỗn loạn chính trị?

Sự ra đi của Thủ tướng Johnson chấm dứt một thời kỳ hỗn loạn nữa trong lịch sử chính trị Anh. Nhưng cần chờ xem người kế nhiệm có thể làm dịu tình hình hay không.

Nhà phân tích Kallum Pickering thuộc Ngân hàng Berenberg cho rằng nền kinh tế Anh sẽ hưởng lợi nếu Thủ tướng Johnson được thay thế bởi một cá nhân siêng năng và nghiêm túc hơn.

Đội ngũ phân tích Citibank lại lo ngại nội bộ đảng Bảo thủ cầm quyền khó đoàn kết dưới một chiến lược rõ ràng: “Trong những tháng tới chúng ta sẽ thấy Anh rơi vào cảnh mức sống bị siết chặt, thiếu chiến lược rõ ràng, chính quyền chia rẽ sâu sắc”.