Nhiều nước thu hồi tài sản nếu nghi can tham nhũng không chứng minh được nguồn gốc

Tại phiên chất vấn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về lĩnh vực tòa án và kiểm sát ngày 20.3, chất vấn về thu hồi tài sản tham nhũng, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) đặt câu hỏi trong thời gian qua việc thu hồi tài sản do tham nhũng vẫn còn ít, chưa đạt kỳ vọng như mong muốn của Quốc hội và nhân dân; thời gian tới, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao phối hợp với các cơ quan liên quan như thế nào để mà thu hồi được nhiều tài sản tham nhũng và đạt được theo kỳ vọng của người dân?

Đại biểu Bùi Mạnh Khoa (Thanh Hóa) nói việc thu hồi tài sản các vụ án về kinh tế, tham nhũng được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm, ghi nhận. Qua theo dõi, hiện nay một số vụ việc người phải thi hành án có nhiều tài sản và đã được kê biên để đảm bảo thi hành án, nhưng việc thu hồi sản vẫn chậm. Nguyên nhân được cho là vướng mắc trong xử lý tài sản chung, tài sản riêng, đây được coi là một điểm nghẽn. Đại biểu Khoa đề nghị chánh án cho biết quan điểm, hướng xử lý của ngành về vấn đề này.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, về tăng cường thu tài sản tham nhũng, trên thế giới cũng như Việt Nam việc thu không hoàn toàn triệt để.

“Theo tổng kết 10 năm, chúng ta thu được 40% số tài sản tham nhũng. Đây là con số rất đáng ghi nhận, biểu dương của các cơ quan tiến hành tố tụng”, ông Bình nói.

Theo ông Nguyễn Hòa Bình, chỉ thu hồi những tài sản tham nhũng nếu quá trình tố tụng các cơ quan chứng minh được tài sản có nguồn gốc từ tham nhũng. Muốn thu hồi được thì công tác chứng minh phải rất chất lượng. Do đó nâng cao chất lượng điều tra và kịp thời phong tỏa tài sản.

“Trên thế giới có cơ chế thu hồi tài sản của nghi can tham nhũng mà nghi can không giải trình được nguồn gốc. Nếu làm được điều này có thể tăng cao hơn nữa tỷ lệ thu hồi”, ông Bình nêu.

Về chất vấn của đại biểu Bùi Mạnh Khoa, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết trên thực tế có những vụ án tham nhũng, ngôi nhà là tài sản hình thành trong hôn nhân có phần của vợ, của con, của những người thân trong gia đình đối tượng tham nhũng nên không thể thu hồi được, đây là quy định của luật, buộc phải tuân thủ.

Tuy nhiên, theo Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, nếu Việt Nam có được cơ chế thu hồi tài sản như nhiều nước áp dụng, cơ chế phi hình sự, tăng nghĩa vụ giải trình, khi đó một thậm chí 2, 3, 4 căn nhà của đối tượng tham nhũng mà không giải trình được nó đã hình thành như thế nào, tính hợp lý của nó không được pháp luật công nhận, sẽ bị tịch thu.

“Câu chuyện này phụ thuộc vào luật lệ, giải pháp căn cơ chỉ có thay đổi luật”, ông Nguyễn Hòa Bình khẳng định.

Theo Bộ trưởng Tư pháp Lê Thành Long, qua thực hiện tổng hợp nhiều giải pháp, kết quả thu hồi tài sản tham nhũng khá tích cực. Từ tháng 10.2022 đến tháng 3.2023, đã thu trên 17 nghìn tỉ đồng, tăng gần 12 nghìn tỉ so với cùng kỳ năm 2022.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long khẳng định thu hồi tài sản trong vụ án tham nhũng, án kinh tế là một trong những trọng tâm, nhiệm vụ chính trị quan trọng được đặt ra trong ngành tư pháp nói chung và hệ thống thi hành án hình sự nói riêng. Thời gian tới, cần tăng cường bám sát, thực hiện tốt chỉ thị của Ban Bí thư, Ban Chỉ đạo phòng chống tham nhũng, tiêu cực trung ương, tập trung vào các vụ án lớn đang được xã hội quan tâm, thường xuyên báo cáo Chính phủ để thực hiện tốt hơn nữa nhiệm vụ này.

Đồng thời, đại diện Bộ Tư pháp đề nghị các cơ quan dân cử, đoàn đại biểu quốc hội tăng cường quá trình giám sát để tập trung vào việc này; hạn chế tẩu tán, giấu các tài sản tại các vụ tham nhũng, vụ án kinh tế.