Phương Tây có lý do để lo lắng khi Triều Tiên liên tiếp phóng tên lửa

Hàn Quốc ngày 9.10 thông báo Triều Tiên phóng 2 tên lửa đạn đạo từ khu vực đông nam bán đảo ra biển. Trong khi đó, Thứ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Toshiro Ino cho biết tên lửa Triều Tiên có thể được phóng từ tàu ngầm. Các tên lửa bay về vùng biển phía đông bán đảo Triều Tiên và rơi xuống khu vực đặc quyền kinh tế (EEZ) của Nhật Bản. Tuy nhiên, cảnh sát biển Nhật Bản chưa ghi nhận thiệt hại nào với tàu thuyền nước này.

Theo CNN, chỉ trong vòng 2 tuần qua, đây là lần thứ 7 Triều Tiên phóng tên lửa đạn đạo. Sự việc diễn ra giữa lúc căng thẳng trong khu vực leo thang liên quan đến các cuộc tập trận do Mỹ dẫn đầu.

Bộ Ngoại giao Triều Tiên hồi đầu tuần tuyên bố các vụ phóng tên lửa gần đây là "biện pháp đáp trả chính xác của Bình Nhưỡng". Các quan chức Triều Tiên hôm 8.10 khẳng định các vụ thử tên lửa là hoạt động có kế hoạch và biện pháp phòng thủ hợp pháp trước mối đe dọa quân sự từ Mỹ.

Việc tăng tốc tích cực trong thử nghiệm vũ khí đã làm dấy lên báo động ở khu vực, khi Mỹ, Hàn Quốc và Nhật Bản đáp trả bằng các vụ phóng tên lửa và các cuộc tập trận chung trong tuần này. Mỹ cũng đã tái triển khai tàu sân bay USS Ronald Reagan vào vùng biển gần bán đảo Triều Tiên.

Các nhà lãnh đạo quốc tế đang theo dõi những dấu hiệu leo ​​thang hơn nữa, chẳng hạn như một vụ thử hạt nhân tiềm năng, nếu xảy ra thì đây sẽ là vụ thử hạt nhân đầu tiên của Triều Tiên sau gần 5 năm - một động thái khiến Tổng thống Mỹ Joe Biden phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng chính sách đối ngoại tiềm tàng mới.

Bản thân việc thử nghiệm không phải là mới, bởi chương trình phát triển vũ khí hạt nhân của Triều Tiên đã diễn ra trong nhiều năm bất chấp các lệnh trừng phạt từ phương Tây. Căng thẳng đạt mức gần như khủng hoảng vào năm 2017 khi Triều Tiên phóng 23 quả tên lửa trong suốt cả năm, trong đó có 2 quả bay qua Nhật Bản, cũng như tiến hành một vụ thử hạt nhân. Các cuộc thử nghiệm đã sử dụng nhiều loại vũ khí đủ sức mạnh nhằm đưa hầu hết thế giới vào tầm bắn, bao gồm cả tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) đầu tiên của nước này.

Căng thẳng được xoa dịu vào năm 2018, khi Tổng thống Mỹ thời điểm đó là Donald Trump tổ chức hội nghị thượng đỉnh mang tính bước ngoặt với nhà lãnh đạo Kim Jong-un. Kể từ đó, Triều Tiên đã cam kết đóng băng các vụ phóng tên lửa và dường như dẹp bỏ một số cơ sở tại bãi thử hạt nhân, trong khi Mỹ đình chỉ các cuộc tập trận quân sự quy mô lớn với Hàn Quốc và các đồng minh khác trong khu vực.

Tuy nhiên, các cuộc đàm phán cuối cùng đã tan vỡ và hy vọng về một thỏa thuận có thể chứng kiến ​​Triều Tiên cắt giảm tham vọng hạt nhân giảm dần vào cuối nhiệm kỳ của ông Trump. Sau đó, đại dịch COVID-19 xảy ra, đẩy Triều Tiên vào thế cô lập. Trong thời gian này, số vụ phóng tên lửa cũng duy trì ở mức thấp, chỉ 4 vụ vào năm 2020 và 8 vụ vào năm 2021.

Tại sao Triều Tiên lại làm căng như hiện nay?

Các chuyên gia cho rằng có một vài lý do khiến Triều Tiên tăng tốc thử nghiệm quá nhanh như hiện nay. Đó có thể là thời điểm thích hợp sau các sự kiện trong vài năm qua, khi ông Kim tuyên bố chiến thắng trước COVID-19 vào tháng 8, và để phản ứng trước sự hợp tác của chính quyền Mỹ với Hàn Quốc.

Chuyên gia nghiên cứu về Hàn Quốc, Giáo sư Andrei Lankov tại Đại học Kookmin (Hàn Quốc) cho biết: “Triều Tiên đã không thể thử nghiệm trong một vài năm do những cân nhắc chính trị, tôi nghĩ rằng các kỹ sư và tướng lĩnh Triều Tiên sẽ rất háo hức để đảm bảo vũ khí của họ sẽ hoạt động tốt”.

Jeffrey Lewis, chuyên gia vũ khí và là giáo sư tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury (Mỹ) cho biết việc Triều Tiên tạm dừng thử nghiệm trong mùa hè và tiếp tục sau khi thời tiết cải thiện vào mùa thu cũng là điều bình thường.

Tuy nhiên, theo một số chuyên gia, nhà lãnh đạo Kim Jong-un cũng có thể gửi một thông điệp bằng cách cố tình trưng bày kho vũ khí của Triều Tiên trong thời kỳ xung đột toàn cầu gia tăng.

“Họ muốn gây chú ý với thế giới và rằng các kỹ sư của họ đang làm việc suốt ngày đêm để phát triển cả vũ khí hạt nhân”, Lankov nói.

Carl Schuster, cựu giám đốc hoạt động tại Trung tâm tình báo chung của Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương Mỹ ở Hawaii, cũng cùng quan điểm này. “Ông Kim phóng tên lửa để tạo sự chú ý. Triều Tiên cũng có thể cảm thấy được khuyến khích để hành động ngay bây giờ trong khi phương Tây đang bị phân tâm với cuộc chiến ở Ukraine”, ông nói.

Triều Tiên đang cố gắng đạt được điều gì?

Nhà lãnh đạo Kim Jong-un đã dẫn đầu một chương trình phát triển vũ khí tích cực, vượt xa nỗ lực của cha và ông của mình. Các chuyên gia cho rằng, việc phát triển chương trình hạt nhân là trọng tâm của chính quyền ông Kim. Vào tháng 9, Triều Tiên đã thông qua đạo luật tuyên bố mình là một quốc gia có vũ khí hạt nhân, trong đó ông Kim khẳng định sẽ "không bao giờ từ bỏ" vũ khí hạt nhân.

Yang Moo-jin, Giáo sư tại Đại học Nghiên cứu Bắc Triều Tiên ở Seoul cho biết động thái đó cũng thể hiện hy vọng của Triều Tiên trong việc tăng cường quan hệ với Trung Quốc và Nga.

“Sau khi Trung Quốc và Nga công khai phản đối các biện pháp trừng phạt mới đối với Triều Tiên, ông Kim biết rằng mình có sự ủng hộ của họ”, chuyên gia Schuster đồng tình ý kiến của Giáo sư Yang Moo-jin.

Một vụ thử hạt nhân sắp diễn ra?

Mối quan tâm trong ngắn hạn là liệu Triều Tiên có phóng thử hạt nhân hay không, điều mà các chuyên gia dự đoán có thể xảy ra “bất cứ lúc nào”.

Trước đó, các quan chức Hàn Quốc và Mỹ đã cảnh báo từ tháng 5 rằng Triều Tiên có thể đang chuẩn bị cho một vụ thử hạt nhân, với hình ảnh vệ tinh cho thấy hoạt động tại bãi thử hạt nhân dưới lòng đất của nước này.

Mỹ và đồng minh có thể làm gì để ngăn chặn Triều Tiên?

Bất chấp phản ứng quân sự nhanh chóng của Mỹ và các đồng minh trong tuần qua, các chuyên gia cho biết Washington khó có thể ngăn chặn triệt để các cuộc thử nghiệm vũ khí của Triều Tiên. “Tác động của các hoạt động đáp trả của Mỹ, Hàn Quốc là không đáng kể”, ông cho hay.

“Mặc dù những màn phô diễn vũ lực này có thể nhằm ngăn chặn Triều Tiên khơi mào một cuộc chiến tranh - dù sao thì đây có thể không phải là kế hoạch của ông Kim - nhưng nó không ngăn cản được việc phát triển thêm vũ khí hoặc thử nghiệm tên lửa. Nó có thể sẽ khiến một số người ở Mỹ và Hàn Quốc hài lòng hơn một chút, nhưng nó sẽ không ảnh hưởng đến hành vi và việc ra quyết định của Triều Tiên”, vị giáo sư tại Đại học Kookmin (Hàn Quốc) nhận định.

Thiếu thông tin tình báo cũng có nghĩa là Mỹ phần lớn bị bỏ lại trong bóng tối khi nói đến các kế hoạch của nhà lãnh đạo Kim Jong-un.

Chris Johnstone, cố vấn cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) cho biết: “Phần lớn những gì Triều Tiên làm đều do nhà lãnh đạo tự ra lệnh, Washington cần phải thực sự biết ông Kim đang nghĩ gì, muốn gì và đó là một vấn đề khó khăn đối với tình báo”.

Trên trường quốc tế, nỗ lực trừng phạt Triều Tiên của Mỹ đã chững lại do bị Nga và Trung Quốc phản đối. Vào tháng 5, Nga và Trung Quốc đã phủ quyết nghị quyết của Liên Hợp Quốc do Mỹ soạn thảo nhằm tăng cường các biện pháp trừng phạt đối với Triều Tiên vì hành vi thử vũ khí của nước này, lần đầu tiên hai nước cùng chặn một cuộc bỏ phiếu trừng phạt đối với Triều Tiên kể từ năm 2006.