Trung Quốc có kế hoạch thay đổi bầu cử sâu rộng cho Hồng Kông

Xia Baolong (Hạ Bảo Long), Giám đốc Văn phòng các vấn đề Hồng Kông và Macao của Trung Quốc, đã nói rằng hệ thống bầu cử ở trung tâm tài chính cần phải được thay đổi để chỉ cho phép những “người yêu nước” cầm quyền.

Trưởng đặc khu Hồng Kông - Carrie Lam (Lâm Trịnh Nguyệt Nga) cho biết chính quyền của bà sẽ hoàn toàn hợp tác với Trung Quốc trong việc “cải thiện” hệ thống chính trị.

Erick Tsang (Tăng Quốc Vệ), lãnh đạo cơ quan phụ trách vấn đề lập hiến và đại lục, đã công bố một dự luật yêu cầu các đại diện của hội đồng cấp cộng đồng phải tuyên thệ “yêu nước” và sau đó làm rõ ý nghĩa của thuật ngữ này.

Các kế hoạch này là động thái mới nhất của Trung Quốc nhằm củng cố quyền cai trị với Hồng Kông sau các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ hàng loạt và bạo lực làm rung chuyển thuộc địa cũ của Anh trong phần lớn năm 2019.

Tháng 6.2020, thông qua NPC, Trung Quốc đã áp đặt luật an ninh quốc gia sâu rộng lên Hồng Kông. Hầu hết các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ và chính trị gia đều nhận thấy mình bị gài bẫy bởi luật an ninh này hoặc bị bắt vì những lý do khác.

Một số nhà lập pháp được bầu đã bị loại, với các nhà chức trách cho rằng lời tuyên thệ của họ là không chân thành. Phe đối lập sau đó đã từ chức hàng loạt khỏi Hội đồng Lập pháp của Hồng Kông.

Việc bắt các ủy viên hội đồng cấp quận và công chức tuyên thệ “yêu nước” khiến họ dễ ứng xử tương tự vậy.

Hội đồng Lập pháp của Hồng Kông là thể chế dân chủ duy nhất hoàn toàn và phe ủng hộ dân chủ chiếm gần 90% trong tổng số 452 ghế của họ trong cuộc bầu cử năm 2019.

Động lực đó gợi ý một cơ hội nhỏ để các chính trị gia dân chủ giành được đa số chưa từng có trong cuộc bầu cử lập pháp diễn ra vào tháng 9.2020 sau sự trì hoãn một năm vì các biện pháp hạn chế do coronavirus.

Những thay đổi sẽ như thế nào?

Theo thiết kế, các thể chế ở Hồng Kông đã bị chi phối bởi các chính trị gia thân Trung Quốc kể từ khi thuộc địa cũ của Anh nằm dưới dưới quyền cai trị của nước này vào năm 1997, nhưng do chính quyền Carrie Lam không được ưa chuộng đã tạo ra rủi ro với sự kiểm soát của Bắc Kinh.

Một nửa trong số 70 nhà lập pháp của Hồng Kông được bầu trực tiếp tại "khu vực bầu cử địa lý", phần còn lại từ những người "có chức năng" đại diện cho các ngành, công đoàn, nghề nghiệp và được xếp chồng lên nhau bằng những nhân vật thân Trung Quốc.

Truyền thông cho biết bản đồ bầu cử có thể được vẽ lại cho phù hợp với phe thân Trung Quốc, chia số lượng khu vực bầu cử theo địa lý từ 5 thành 18, như một cách làm giảm tỷ lệ phiếu phổ thông của các đảng viên dân chủ.

Sau đó, hệ thống “một phiếu bầu, hai ghế” ở mỗi khu vực bầu cử sẽ cho phép ứng cử viên đứng thứ hai, có thể từ phe thân Trung Quốc, tham gia vào cơ quan lập pháp, đi theo các cuộc thăm dò cho thấy sự chia rẽ khoảng 40% đến 60% giữa bên dân chủ và phe thân Trung.

Khu vực bầu cử của 6 ghế ủy viên quận trong Hội đồng Lập pháp - một thành trì dân chủ - cũng có thể bị loại bỏ.

Trung Quốc cũng được cho là đang xem xét, định hình lại một hội đồng gồm 1.200 nhân vật ưu tú để chọn ra một nhà lãnh đạo mới khi nhiệm kỳ 5 năm đầu tiên của bà Carrie Lam kết thúc vào tháng 3.2022.

Các ủy viên quận trong Hội đồng Lập pháp chỉ có khoảng 1/10 số ghế của ủy ban, nhưng chiến thắng chưa từng có của phe dân chủ vào năm 2019 giờ đây mang đến một cơ hội về lý thuyết hiếm hoi để thắng trong các cuộc đua với các ứng cử viên thân Trung Quốc.

Tại sao Trung Quốc cần sự trung thành của Hồng Kông?

Nhiều thế hệ gia đình Trung Quốc chạy sang Hồng Kông do Anh cai trị sau khi đảng Cộng sản nắm quyền vào năm 1949 và cho đến gần đây, các quan chức Trung Quốc ở thành phố tránh thu hút sự chú ý vào bản thân.

Chìa khóa cho các quyền tự do lâu dài của Hồng Kông là một đoạn trong hiến pháp nhỏ ở đây, được gọi là Luật Cơ bản, quy định: “Hệ thống và chính sách xã hội chủ nghĩa sẽ không được thực thi ở Đặc khu hành chính Hồng Kông và hệ thống, lối sống tư bản chủ nghĩa trước đây sẽ không thay đổi trong 50 năm”.

Luật Cơ bản phản ánh công thức “một quốc gia, hai hệ thống” từ lâu đã đảm bảo quyền tự do ngôn luận, tôn giáo và hành động chính trị rộng rãi của Hồng Kông, với chính phủ của mình ngoại trừ các vấn đề đối ngoại và quốc phòng.

Trong khi Hồng Kông không được hưởng nền dân chủ đầy đủ, quyền phổ thông đầu phiếu được coi là một mục tiêu trong Luật Cơ bản. Trong nhiều thập kỷ, một xã hội dân sự phát triển mạnh đã góp phần vào các cuộc tranh luận gay gắt trong cơ quan lập pháp và các nơi khác.

Sự độc lập về tư pháp

Các quan chức Bắc Kinh nói rằng các thẩm phán độc lập của Hồng Kông cũng phải là những người yêu nước và cải cách tư pháp là cần thiết.

Đường nét và thời gian của những điều này không chắc chắn, nhưng các nhà ngoại giao và doanh nghiệp đang theo dõi chặt chẽ, coi sự độc lập về tư pháp là nền tảng cho vị thế quốc tế của Hồng Kông.

Nhiều lần nói rằng các quyền và tự do vẫn còn nguyên vẹn, các quan chức Hồng Kông và Trung Quốc kiên quyết rằng sự độc lập về tư pháp sẽ được duy trì.