Hãng thương mại điện tử lớn thứ 2 Trung Quốc thắng kiện, Alibaba phải bồi thường 1 tỉ nhân dân tệ

Động thái này diễn ra hơn hai năm sau khi Alibaba, gã khổng lồ thương mại điện tử điều hành Taobao và Tmall, chịu mức phạt kỷ lục từ cơ quan quản lý thị trường vì hành vi độc quyền của mình.

Tòa án Nhân dân Tối cao Bắc Kinh hôm 29.12 đã ra phán quyết rằng Alibaba “lạm dụng sự thống trị thị trường của mình” và thực hiện chiến thuật độc quyền được gọi là “chọn một trong hai”, gây thiệt hại cho hoạt động kinh doanh của JD.com, theo trang SCMP.

JD.com (có trụ sở ở Bắc Kinh) ca ngợi phán quyết của tòa án vì khẳng định rằng các hành vi độc quyền, chẳng hạn như “chọn một trong hai”, đã cản trở cạnh tranh thị trường và làm tổn hại đến quyền lợi của thương hiệu, nhà buôn cùng người tiêu dùng.

Chiến thuật này “chọn một trong hai”, yêu cầu các nhà bán hàng trực tuyến buộc phải chọn chỉ một nền tảng làm kênh phân phối độc quyền của họ, từng là thông lệ trong nhiều năm trên thị trường thương mại điện tử Trung Quốc cho đến khi dẫn đến cuộc điều tra chống độc quyền chống lại Alibaba vào tháng 12.2020.

Alibaba cho biết đã được thông báo về phán quyết và tôn trọng quyết định của tòa án, theo một phát ngôn viên của công ty.

Kết luận của vụ kiện đó được đưa ra trong bối cảnh sự cạnh tranh ngày càng leo thang giữa JD.com và Alibaba trên thị trường thương mại điện tử nội địa, nơi hai công ty cố gắng chống lại các đối thủ non trẻ hơn như nhà bán lẻ trực tuyến giá rẻ Pinduoduo do PDD Holdings điều hành và nền tảng video kiêm mua sắm trực tuyến Douyin thuộc sở hữu của ByteDance (công ty mẹ TikTok).

JD.com, công ty thương mại điện tử lớn thứ hai Trung Quốc sau Alibaba, đã đệ đơn kiện vào năm 2017, khoảng hai năm sau khi gửi đơn khiếu nại chính thức lên Cục Quản lý Công nghiệp và Thương mại Nhà nước Trung Quốc chống lại Alibaba vì cạnh tranh không lành mạnh và kêu gọi điều tra.

Cuộc điều tra kéo dài nhiều tháng của cơ quan giám sát chống độc quyền (SAMR) về các hoạt động của Alibaba đã kết thúc vào tháng 4.2021, khi công ty do Jack Ma đồng sáng lập bị phạt kỷ lục 18,2 tỉ nhân dân tệ và được yêu cầu sửa chữa hành vi sai trái của mình.

Thời điểm đó, SAMR cho biết Alibaba đã “lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường dịch vụ nền tảng bán lẻ trực tuyến của Trung Quốc kể từ năm 2015” bằng cách buộc các nhà bán lẻ trực tuyến phải mở cửa hàng độc quyền và tham gia chương trình khuyến mãi trên các nền tảng mua sắm trong nước của mình.

Đầu tuần này, cả JD.com và nền tảng Taobao của Alibaba đều triển khai chính sách “hoàn trả duy nhất” để người tiêu dùng có thể giữ lại hàng hóa không hài lòng đã mua mà vẫn được hoàn tiền, nhưng sau đó bị phàn nàn vì giống lựa chọn mà Pinduoduo áp dụng kể từ năm 2021.

JD.com hôm 27.12 đã thông báo sẽ tăng gần gấp đôi lương cho nhân viên tuyến đầu, gồm cả những người ở bộ phận thu mua và bán hàng, từ ngày 1.1.2024. Nhân viên tại đơn vị bán lẻ của JD.com sẽ được tăng lương trung bình từ 20% trở lên vào đầu năm 2024.

Khi Jack Ma khen ngợi đối thủ

Hồi cuối tháng 11, Jack Ma kêu gọi Alibaba điều chỉnh hướng đi trong một bản ghi nhớ nội bộ bất ngờ, trong đó tỷ phú sinh năm 1964 kêu gọi thay đổi cơ bản trong toàn bộ công ty mà ông đồng sáng lập cách đây nhiều thập kỷ.

Hầu như không tham gia các hoạt động hàng ngày tại Alibaba kể từ năm 2020, Jack Ma đã khiến các nhân viên bất ngờ khi trả lời một bài đăng của họ trên diễn đàn nội bộ tập đoàn.

Trong thông điệp ngắn gọn của mình, doanh nhân 59 tuổi ca ngợi những quyết định được thực hiện những năm gần đây của PDD Holdings, đối thủ cạnh tranh với Alibaba, nhằm giành thị phần từ tay tập đoàn dẫn đầu thương mại điện tử Trung Quốc. Thế nhưng, ông tin rằng Alibaba sẽ thay đổi và “điều chỉnh hướng đi của mình”, theo hãng tin Bloomberg.

“Xin chúc mừng Pinduoduo vì việc ra quyết định, thực hiện và nỗ lực của họ trong những năm qua. Công ty nào cũng có những ngày vinh quang, nhưng những con người sẵn sàng cải tổ vì tương lai, các tổ chức sẵn sàng trả bất cứ giá nào và sự hy sinh mới là những người thực sự được tôn trọng”, Jack Ma viết.

Từng là ứng cử viên sáng giá nhất Trung Quốc để trở thành công ty ngàn tỉ USD, Alibaba đang phải đối mặt với tình trạng hỗn loạn cả bên trong lẫn bên ngoài, do sự phục hồi nền kinh tế chậm hơn dự đoán và các đối thủ mới nổi như PDD Holdings, ByteDance làm suy yếu hoạt động kinh doanh bán lẻ trực tuyến thống trị một thời của họ.

“Mọi công ty vĩ đại đều trải qua giai đoạn khó khăn. Khi kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo (AI) dành cho thương mại điện tử đang diễn ra, đó là cơ hội cho tất cả mọi người nhưng cũng là thách thức”, tỷ phú người Trung Quốc viết.

Alibaba năm nay đã trải qua một loạt biến động, bắt đầu bằng việc công bố kế hoạch chia tập đoàn thành 6 phần. Giám đốc điều hành Alibaba khi đó là Daniel Zhang đã từ chức và tập đoàn mời hai người bạn thân lâu năm của Jack Ma là Joseph Tsai cùng Eddie Wu để điều hành.

Nhiều tháng sau, cặp đôi này thông báo rằng sẽ gác lại dự án phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng và niêm yết bộ phận đám mây trị giá 11 tỉ USD của Alibaba, một quyết định đột ngột đặt ra nghi vấn về hướng đi tương lai của tập đoàn.

Brock Silvers, Giám đốc đầu tư của công ty cổ phần tư nhân Kaiyuan Capital, cho biết: “Phản ứng trực tuyến của Jack Ma chắc chắn sẽ làm tăng cảm giác hỗn loạn tại Alibaba. Chiến lược chia tách đang gặp khó khăn, Jack Ma đang giảm sở hữu cổ phần của mình và thông điệp mới nhất từ ông, dù mang ý nghĩa động viên, lại truyền đạt thông điệp một cách nào đó gây mất hứng thú”.

Không rõ Jack Ma nhận thấy nhu cầu thay đổi cấp bách nhất ở đâu, nhưng lời nhắc nhở bất thường của ông cho thấy người đồng sáng lập Alibaba cảm thấy cảm thấy có nhu cầu phải nói chuyện với nhân viên. Tháng này, Jack Ma đã dừng kế hoạch giảm cổ phần của mình tại Alibaba vì giá cổ phiếu không ở mức mà ông hài lòng.

Những bình luận dành cho nhân viên của Alibaba là dấu hiệu mới nhất cho thấy tỷ phú thẳng thắn này đang hoạt động mạnh mẽ công khai hơn sau nhiều năm giữ mình ở phía sau ánh đèn sân khấu, sau cuộc trấn áp toàn diện của chính quyền Trung Quốc với các doanh nghiệp của ông. Jack Ma vừa thành lập một công ty mới chuyên chế biến và bán sản phẩm nông sản mang tên Hangzhou Ma’s Kitchen Food.

Do tỷ phú Colin Huang thành lập, PDD Holdings báo cáo doanh thu quý 3/2023 tăng gấp đôi dự kiến, nhờ sự thành công của ứng dụng mua sắm đình đám Temu ở Mỹ cũng như những bước tiến mới tại quê nhà.

Sự tăng trưởng trong quý 3/2023 của PDD Holdings vượt xa các đối thủ Trung Quốc, trong đó có Alibaba, nhấn mạnh cách công ty này sử dụng các chương trình khuyến mãi để thu hút người tiêu dùng muốn mua hàng giá rẻ vào thời điểm kinh tế bất ổn. Ngân hàng Goldman Sachs ước tính trong lễ hội mua sắm Ngày Độc thân (11.11), PDD Holdings có thể đã đạt mức tăng trưởng 20% về giao dịch so với mức tăng một chữ số của đối thủ.

Một phần của sự thăng tiến vượt bậc đó bắt nguồn từ Temu, chỉ trong hơn một năm đã vượt qua Shein về doanh số bán hàng và hiện được coi là một trong những thế lực đột phá hơn trong thương mại điện tử toàn cầu. Áp dụng cùng chiến lược giá rẻ được sử dụng bởi kình địch chính Shein cũng như ứng dụng trong nước Pinduoduo của PDD Holdings, trang web Temu đã mở rộng hoạt động sang nhiều quốc gia.

Ngược lại, Alibaba lần đầu tiên khám phá thị trường nước ngoài với AliExpress, nền tảng tìm nguồn cung ứng Alibaba.com và sau đó là các công ty con quốc tế như Lazada, Trendyol. Song cho đến nay, doanh nghiệp tại Trung Quốc vẫn là nguồn doanh thu lớn nhất bất chấp nhiều năm nỗ lực.