Năm 2024, mặt hàng tỉ đô của Việt Nam phải cạnh tranh khốc liệt với Ecuador, Ấn Độ

Năm 2023, xuất khẩu tôm - mặt hàng luôn đạt con số xuất khẩu tỉ đô của Việt Nam, khép lại với giá trị xuất khẩu đạt 3,4 tỉ USD, giảm 22% so với năm 2022.

Lạm phát tăng cao tại các thị trường chính khiến nhu cầu nhập khẩu giảm. Sản lượng tôm toàn cầu tăng, sản xuất và xuất khẩu tôm của Ecuador tăng trưởng bùng nổ, gây dư cung và giá tôm thế giới giảm mạnh. Đây được coi là nguyên nhân chính khiến xuất khẩu tôm sụt giảm trong năm 2023.

Những tháng cuối năm 2023, Mỹ đã khởi xướng điều tra chống trợ cấp với tôm nước ấm đông lạnh trong đó có tôm Việt Nam. Kinh tế thế giới đã thoát đáy nhưng phục hồi chậm, chiến tranh Nga -Ukraine vẫn kéo dài, xung đột Israel - Hamas đang tiếp diễn, căng thẳng Biển Đỏ khiến cước vận tải biển tăng. Tôm Việt tiếp tục cạnh tranh khốc liệt với Ecuador, Ấn Độ về giá và nguồn cung, giá tôm thế giới chưa thể phục hồi nhanh do tồn kho còn nhiều. Chi phí thức ăn nuôi tôm lớn và tăng cao, đồng thời dịch bệnh trên tôm nuôi chưa kiểm soát. Đây là những thách thức đặt ra cho ngành tôm Việt Nam năm 2024.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) ngày 30.1 cho rằng: "Trên chặng đường vượt khó, ngành tôm cần phải tìm cách nâng cao năng lực cạnh tranh của mình. Một trong những giải pháp được xác định đó là đẩy mạnh chế biến hàng giá trị gia tăng và tập trung nhiều hơn cho khâu nuôi".

Sản phẩm tôm chế biến giá trị gia tăng hiện chiếm 40 - 45% tổng giá trị xuất khẩu tôm hàng năm. Với công nghệ chế biến ngày càng phát triển, nhu cầu từ các thị trường gia tăng, việc phát triển các sản phẩm tôm giá trị gia tăng sẽ ngày càng được thúc đẩy.

Theo VASEP, trình độ chế biến chung của các doanh nghiệp tôm Việt thuộc mức cao trên thế giới và đây là một lợi thế cạnh tranh lớn. Các sản phẩm tôm giá trị gia tăng nổi bật của Việt Nam có thể kể đến như: tôm bao bột, tôm chiên, tôm tẩm gia vị, tôm xẻ bướm, tôm xiên que, tôm tempura, tôm nobashi, há cảo tôm, sủi cảo tôm gừng, tôm thẻ thịt duỗi tẩm bột chiên đông lạnh, tôm thẻ xiên que đông lạnh...

Năm 2023 đầy khó khăn, đa dạng hóa sản phẩm, phát triển các sản phẩm tôm giá trị gia tăng mới cũng là một trong những sách lược giúp các doanh nghiệp trụ vững. Người tiêu dùng ngày càng tiết kiệm thời gian, nên các sản phẩm tiện lợi, dễ chế biến ngày càng được chú ý.

Theo đó, VASEP cho rằng ngành tôm Việt năm 2024 cần tập trung vào khâu nuôi nhiều hơn để tăng được sức cạnh tranh với các nước khác. So với Ecuador, giá thành nuôi thấp, diện tích nuôi lớn, tập trung, tỷ lệ thành công cao lên tới trên 80%. Tôm nuôi của Việt Nam có tỷ lệ thành công không cao, chất lượng giống thấp, giá thành sản xuất cao hơn từ 20 - 35% so với Ecuador do giá thức ăn, giá điện và các chi phí đầu vào khác tăng cao.

Hiện nay, giá thức ăn đang cao, tác động rất lớn đến hoạt động nuôi và giá thành nguyên liệu - là một nhân tố chính khiến sản phẩm thủy sản nuôi của Việt Nam đang rất khó cạnh tranh với các quốc gia khác (Ecuador, Ấn Độ...). Chi phí thức ăn nuôi tôm chỉ chiếm 30 - 40% chi phí nuôi. Do giá thức ăn tôm cao, hơn 30.000 đồng/kg nên khi tăng 3.000 - 5.000 đồng/kg thì xem như tăng 10 - 15%. Ngoài chi phí thức ăn thì chi phí điện tăng đáng kể (chiếm 10% chi phí nuôi tôm, đặc biệt đối với nuôi công nghệ cao), tuy nhiên giá điện nuôi tôm hiện nay được tính theo giá điện dịch vụ, theo nhiều mức giá khác nhau nên ảnh hưởng đến giá thành nuôi nguyên liệu.

Vì vậy, VASEP kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng có chính sách kiểm soát về giá thức ăn nhằm ổn định giá thành nguyên liệu, tăng sức cạnh tranh cho thủy sản Việt Nam.

Một mấu chốt quan trọng của mặt hàng tôm nuôi là vấn đề giống. Nhằm đảm bảo nguồn nguyên liệu sản xuất đạt chất lượng, giảm giá thành sản xuất, VASEP kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tăng cường kiểm soát chất lượng tôm nuôi giống, đảm bảo không có con giống kém chất lượng, dịch bệnh ra thị trường.

"Nắm bắt cơ hội, nhưng thách thức không ít, ngành tôm cần sự chung tay của Chính phủ, chính quyền địa phương, các mắt xích trong toàn chuỗi. Ngành chế biến phải không ngừng tiếp cận xu thế người tiêu dùng, thị trường để có sản phẩm mới đáp ứng kịp thời nhất. Ngành nuôi cần có sự căn cơ hơn, tổ chức sản xuất quy mô lớn hơn nhằm có nền tảng quy hoạch tổng thể khu nuôi mang tính khoa học, hợp lý cũng như thuận lợi trong việc đầu tư trang bị các thành quả hoa học kỹ thuật để nâng cao tính chủ động, giảm thiểu rủi ro, nâng cao năng suất.

Với sự cạnh tranh mạnh từ các nước sản xuất đối thủ, hiện tại ngành tôm nên tập trung vào khâu nuôi nhiều hơn để chất lượng và giá thành ổn định, giúp tăng khả năng cạnh tranh của con tôm Việt", đại diện VASEP nhấn mạnh.