Rủi ro nợ xấu từ “cục máu đông” trái phiếu doanh nghiệp

Rủi ro nợ xấu từ trái phiếu doanh nghiệp

Báo cáo từ FiinRatings (FiinGroup) cho biết giá trị phát hành của trái phiếu doanh nghiệp sụt giảm mạnh trong năm qua đã làm giảm quy mô tổng dư nợ trái phiếu và dẫn tới rủi ro tái cấp vốn tăng cao, nhất là với ngành bất động sản vốn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu phát hành toàn thị trường. Điều này là bởi điều kiện kinh doanh không thuận lợi và mức độ đòn bảy tài chính cao, nhất là một số ngành có dư nợ trái phiếu lớn.

Bà Trần Kiều Oanh, Trưởng phòng phân tích định chế tài chính FiinGroup cho rằng, chất lượng tín dụng đang đi xuống ở nhiều ngành như năng lượng tái tạo, BOT, bất động sản… Sau khi thông tư 14 hết hạn vào 30.6.2022 thì nợ xấu đã phản ánh vào bảng cân đối kế toán của ngân hàng.

“Rủi ro tín dụng hiện hữu và đang tăng lên ở lĩnh vực bất động sản. Tỷ lệ nợ xấu bất động sản năm 2022 là 1,81%, đã tăng thêm so với năm 2021. Tuy nhiên, con số này cũng chưa thể hiện hết rủi ro tiềm ẩn của bất động sản. Chất lượng tài sản của ngân hàng bị ảnh hưởng”, bà Oanh nói.

Ngoài ra, bà Oanh cũng phân tích, chất lượng tín dụng cho chủ đầu tư bất động sản đang suy yếu do tình hình tắc nghẽn thanh khoản và chất lượng lợi nhuận của các doanh nghiệp bất động sản suy giảm; khoản cho vay mua nhà, đặc biệt là những khoản có thời gian ân hạn từ 2020-2022 đến hạn thanh toán vào 2023, trong bối cảnh thu nhập của người dân suy yếu.

Đặc biệt, theo bà Oanh, rủi ro nợ xấu còn đến từ “cục máu đông” trái phiếu doanh nghiệp. Dư nợ trái phiếu bất động sản cuối 2022 khoảng 420 nghìn tỉ đồng, trong đó, ngân hàng nắm giữ khoảng hơn 150 nghìn tỉ, còn người dân khoảng 270 nghìn tỉ.

“Hầu hết các nhà phát triển bất động sản phải đi vay ngân hàng. Khi họ không có khả năng trả nợ trái phiếu thì họ cũng không thể trả được lãi vay ngân hàng. 70% tài sản đảm bảo của ngân hàng là bất động sản, trong bối cảnh khó khăn hiện nay, cũng rất khó cho ngân hàng phát mãi tài sản để thu nợ”, bà Oanh nói.

Tuy nhiên, bà Trần Kiều Oanh nhìn nhận rằng sức chống chịu của ngân hàng Việt Nam đã tốt hơn rất nhiều so với thời gian 10 năm trước đây. Nhiều ngân hàng đã chủ động trích lập dự phòng tương đối sớm, cho phép họ có đủ nguồn lực để đối phó với rủi ro tín dụng. Tuy nhiên, một số ngân hàng có tỷ lệ bao phủ nợ xấu còn khá khiêm tốn so với nợ xấu, có thể phải đối mặt với tỷ lệ trích lập dự phòng cao hơn và đối mặt với suy giảm lợi nhuận của 2023.

“Tuy sức khỏe ngành ngân hàng đã tốt hơn nhiều, nhưng bộ đệm vốn của ngân hàng, tỷ lệ an toàn vốn so với các nước trong khu vực thì vẫn còn tương đối mỏng. Nhu cầu bức thiết lúc này là cần cải thiện bộ đệm vốn của các ngân hàng thương mại trước các cú sốc khi kinh doanh không thuận lợi”, bà Oanh nói.

Bây giờ nói đến trái phiếu ai cũng chán

Ông Đào Phúc Tường, chuyên gia chứng khoán cho rằng, kênh đầu tư trái phiếu vẫn là kênh đầu tư khá tốt, rất tốt cho năm 2023 và năm 2024.

Theo ông Tường, mặt bằng lãi suất đi xuống cộng thêm môi trường kinh doanh khó khăn nên những doanh nghiệp tốt cũng phải đẩy lãi suất huy động trái phiếu lên để đáp ứng hoạt động kinh doanh. Năm 2020-2021, đa phần trái phiếu đến tay nhà đầu tư lợi tức 8-9% lãi suất ngân hàng 6-7%, lợi nhuận bù rủi ro dao động từ 1-3% nhưng thời điểm hiện tại thì nhiều trái phiếu xác suất vỡ nợ cực thấp.

“Lợi tức trái phiếu gấp đôi gửi ngân hàng với kỳ hạn tương đương, trên môi trường lãi suất đi xuống thì đó là kênh hấp dẫn với nhà đầu tư thụ động. Bây giờ nói trái phiếu ai cũng chán, thì đó là lúc kênh đầu tư rất tốt”, ông Tường nói.

Minh bạch thông tin là chìa khóa

Ông Lê Hồng Khang, Giám đốc Xếp hạng Tín nhiệm, FiinRatings kiến nghị về các giải pháp phục hồi niềm tin của nhà đầu tư trên thị trường.

Ông Khang cho rằng “chìa khóa” là các tổ chức phát hành là phải chủ động minh bạch thông tin. Ngoài ra, các nhà đầu tư cũng cần trang bị thêm thông tin và làm quen với khái niệm rủi ro khi tham gia đầu tư cũng như làm quen với việc doanh nghiệp mất khả năng thanh toán khi hoạt động kinh doanh gặp khó khăn.

Với cơ quan quản lý, ông Khang kiến nghị cần có các giải pháp đồng bộ cần được đưa ra nhằm phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp một cách bài bản hơn, bao gồm việc xây dựng thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ thứ cấp tập trung, tạo thanh khoản giúp thị trường trở nên cân bằng hơn. Cùng với đó là công tác xây dựng công cụ hỗ trợ đầu tư, tạo cơ chế phân loại và khuyến khích nhà đầu tư không chỉ với tổ chức tín dụng, công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư mà nhiều hình thức định chế đầu tư khác.

“Giải pháp tháo gỡ trước mắt được kỳ vọng là quy định triển khai tái cơ cấu nợ trái phiếu doanh nghiệp khi Nghị định 65 (sửa đổi) có hiệu lực. Điểm mấu chốt là tháo gỡ pháp lý dự án bất động sản đối với việc luân chuyển giữa kênh tín dụng ngân hàng và trái phiếu doanh nghiệp sẽ diễn ra theo khuôn khổ quy định này,” ông Khang nói.

Ông Khang cũng kỳ vọng việc triển khai đồng bộ giữa việc triển khai tín dụng bất động sản và tái cơ cấu trái phiếu doanh nghiệp sẽ góp phần giải quyết một phần áp lực đáo hạn 205 ngàn tỉ đồng trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn trong năm 2023, trong đó có 104 ngàn tỉ đồng trái phiếu sẽ đáo hạn của các doanh nghiệp bất động sản.

Ông Lê Hồng Khang nhận định thị trường trái phiếu doanh nghiệp sẽ hồi phục theo hình chữ L, đi ngang 1 thời gian trong vòng 12-18 tháng tới. “Khi mọi thứ rõ ràng thì vấn đề liên quan đến sai phạm sẽ được xử lý rốt ráo, trái phiếu lúc đó sẽ trở về trạng thái bình thường, góc nhìn nhà đầu tư cá nhân cải thiện, số lượng sai phạm trên thị trường không nhiều”.