Taliban và sáng kiến Vành đai - Con đường của Trung Quốc

Zabiullah Mujahid, người phát ngôn của Taliban đầu tuần này cho biết chính phủ mới của Afghanistan muốn tham gia Hành lang kinh tế Trung Quốc-Pakistan, hay CPEC trị giá 50 tỉ USD trong sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc.

Nikkei dẫn nguồn tin thân cận với Taliban cho biết Trung Quốc đã tiếp cận và chào mời Taliban từ năm 2018 để thảo luận về một số dự án tiềm năng tại Afghanistan.

“Có những thỏa thuận miệng giữa Bắc Kinh và Taliban về các khoản đầu tư. Một khi chính quyền Taliban được toàn cầu công nhận, Bắc Kinh sẽ bắt đầu xây dựng các dự án cơ sở hạ tầng ở Afghanistan, nơi bị tàn phá bởi chiến tranh”, nguồn tin cho hay.

Nguồn tin tiết lộ thêm rằng Trung Quốc sẽ không quan tâm nhiều đến vấn đề nhân quyền, đặc biệt là vấn đề liên quan tới phụ nữ và trẻ em gái, mà tập trung hơn vào việc quản lý hiệu quả và đối phó với các nhóm cực đoan do các phần tử thánh chiến người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương lập ra.

Tuần trước, Ngoại trưởng Pakistan Shah Mehmood Qureshi đã chủ trì một cuộc họp trực tuyến, có các đồng cấp láng giềng của Afghanistan là Trung Quốc, Iran, Tajikistan, Turkmenistan, Uzbekistan và Pakistan tham gia.

"Tình hình tại Afghanistan vẫn đang rất phức tạp. Chúng tôi hy vọng tình hình chính trị sẽ sớm ổn định, giúp nước này trở lại trạng thái bình thường. Thực tế mới đòi hỏi chúng ta phải loại bỏ những cách nhìn cũ, phát triển những hiểu biết mới và tiến hành một cách tiếp cận thực tế, thực dụng", Ngoại trưởng Pakistan nêu quan điểm trên mạng xã hội Twitter.

Cũng trong cuộc họp, Trung Quốc tuyên bố viện trợ khẩn cấp 31 triệu USD cho Afghanistan, bao gồm ngũ cốc, vật tư mùa đông, vắc xin COVID-19 và thuốc chữa bệnh. Thời báo Hoàn cầu (thuộc cơ quan ngôn luận của đảng cộng sản Trung Quốc) cho biết: "Những gì Trung Quốc có thể làm bây giờ là duy trì các liên lạc cần thiết với Taliban trong các lĩnh vực hoạt động kinh tế bình thường và giao lưu nhân dân".

Andrew Small, một thành viên cao cấp tại khu vực Đại Tây Dương trong chương trình châu Á tại Quỹ Marshall (Đức) tin rằng các yêu cầu đầu tư ngay lập tức của Taliban sẽ tạo ra đòn bẩy cho Trung Quốc. Bắc Kinh sẽ cung cấp một số hỗ trợ kinh tế ngay lập tức, họ sẽ can dự nhiều hơn nhưng thận trọng hơn.

“Bắc Kinh sẽ rất sẵn lòng trong đưa ra cam kết và can dự đối thoại liên quan đến BRI và mở rộng CPEC. Nhưng họ sẽ không thúc đẩy hành động trên thực tế cho đến khi hoàn toàn tin tưởng và điều kiện chính trị và an ninh ở Afghanistan”, ông Small nhận định với Nikkei.

Các chuyên gia lưu ý đến sự lựa chọn đầu tư hạn chế của Afghanistan dưới thời Taliban. “Do đó, Trung Quốc được kỳ vọng sẽ sẵn sàng giúp đỡ chính quyền Taliban sau khi Mỹ rời khỏi khu vực vốn quan trọng đối với Trung Quốc”, chuyên gia phân tích về chính sách công ở Pakistan, ông Hasaan Khawar nói.

Theo Nikkei, Trung Quốc biết rõ về nguồn tài nguyên khoáng sản khổng lồ của Afghanistan, trong đó có mỏ đồng Mes Aynak, được cho là lớn thứ 2 trên thế giới về trữ lượng khai thác. Tập đoàn luyện kim Trung Quốc đã mua hợp đồng thuê thăm dò, khai thác trong khoản tiền khổng lồ vào năm 2008 trị giá 3 tỉ USD, nhưng công việc đã bị đình trệ trong hơn một thập niên do những lo ngại về an ninh. Đây có thể là một lời nhắc nhở sâu sắc đối với Trung Quốc về việc các khoản đầu tư lớn có thể dễ dàng thất bại nếu rơi vào cảnh bất ổn.

“Đồng là nguyên liệu rất cần thiết cho sản xuất hệ thống dây điện, sản phẩm điện tử, động cơ và nhiều sản phẩm khác được sản xuất tại Trung Quốc. Tuy nhiên, người Trung Quốc sẽ không vội nhét đầu vào miệng sư tử dễ dàng như vậy. Tôi nghĩ rằng họ sẽ cân nhắc kỹ lưỡng bất kỳ quyết định nào khi can dự sâu hơn vào Afghanistan”, Jeremy Garlick, trợ lý giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Kinh tế Prague (Czech) nhận định.

Bên cạnh đó, vấn đề các chiến binh cực đoan và việc sử dụng Afghanistan làm bệ phóng cho chủ nghĩa khủng bố toàn cầu là mối quan tâm lớn nhất đối với cộng đồng trên thế giới, tất nhiên trong đó có Trung Quốc. Giới phân tích tin rằng trừ khi Taliban kiểm soát được vấn đề này, Trung Quốc sẽ không thể phó mặc đầu tư dù cho mong muốn có lớn đến đâu.

Chuyên gia Small nói rằng Trung Quốc không muốn một Afghanistan do Taliban điều hành trở thành một trung tâm kết nối cho khu vực nếu đây là một môi trường dễ dãi cho các chiến binh cực đoan. “Trung Quốc đã lo ngại về điều kiện an ninh ngày càng xấu đi của CPEC và hiện có những câu hỏi lớn về việc Tehrik-i-Taliban Pakistan (thường được gọi là Taliban Pakistan) có thể được cổ vũ và hỗ trợ như thế nào trước chiến thắng của Taliban ở Afghanistan”, ông Small nói.

Trong khi đó, các quan chức chính phủ Pakistan hoan nghênh việc Taliban muốn trở thành một phần của CPEC. Bộ trưởng Nội vụ Pakistan Sheikh Rashid Ahmed cho biết trong một cuộc họp báo hôm 7.9 rằng tiến trình của Pakistan và Afghanistan có mối liên hệ với nhau.

Tuy nhiên, một số ý kiến ​​nói Pakistan cần thận trọng với việc cho phép mở rộng CPEC sang Afghanistan. Garlick, tác giả cuốn Tác động của sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Trung Quốc: Từ châu Á đến châu Âu cho biết: “Pakistan đang phải vật lộn với sự ổn định nội bộ và chủ nghĩa khủng bố. Vì vậy, mở rộng CPEC sang Afghanistan sẽ làm tăng thêm gánh nặng rủi ro cho Pakistan”.