Tỷ phú Jack Ma từng được các công ty đặt hình trang trí bàn thờ, sa cơ vì phát ngôn thiếu kiềm chế

Từng dường như không thể đụng tới, Jack Ma đang phải trải qua thời ký hỗn loạn khi Alibaba bị Cục Quản lý thị trường Trung Quốc phạt chống độc quyền kỷ lục 18 tỉ nhân dân tệ (khoảng 2,75 tỉ USD) hôm 10.4.

Sự đảo ngược thời vận với Jack Ma diễn ra sau khi ông đưa ra một số nhận xét tiêu cực về các cơ quan quản lý tài chính Trung Quốc tại diễn đàn kinh tế ở thành phố Thượng Hải hôm 24.10.2020 và biến mất khỏi tầm nhìn của công chúng khoảng 3 tháng sau đó. Trước đây, tỷ phú 56 tuổi từng gây ấn tượng mạnh như doanh nhân tạo ra sự chuyển đổi thương mại ở Trung Quốc, lạc quan không ngừng và được nhiều người sùng bái.

Từ chức Chủ tịch Alibaba vào năm 2019 nhưng Jack Ma vẫn có sức ảnh hưởng trong công ty và trong mắt các nhà đầu tư. Ông say sưa vượt qua ranh giới bằng những tuyên bố táo bạo, được đánh giá cao ngay cả khi hầu hết các đồng nghiệp Trung Quốc vẫn cúi đầu trước chính quyền.

Những người bạn nắm vị trí lãnh đạo cấp cao và Alibaba đã bảo vệ Jack Ma, các nguồn tin cho biết.

Đó là cho đến khi bài phát biểu ở Thượng Hải của Jack Ma gây ra phản ứng dữ dội dẫn đến Ant Group, công ty liên kết công nghệ tài chính với Alibaba, bị chính quyền đình chỉ đợt chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) kỷ lục trị giá 37 tỉ USD. Sau đó, chính quyền ông Tập Cận Bình bắt đầu chiến dịch thắt chặt giám sát với các gã khổng lồ trên internet nước này, gồm cả Alibaba.

Có tốc độ phát triển nhanh chóng và các hoạt động cho vay tự do bị cơ quan quản lý chú ý vì rủi ro tài chính, Ant Group dự kiến sẽ phải thực hiện tái cơ cấu, kiềm chế một số hoạt động kinh doanh có lợi nhuận cao nhất và giảm giá trị của nó.

Thông qua Ant Group, Alibaba lấn sân sang lĩnh vực tài chính do các ngân hàng quốc doanh kiểm soát. Mảng kinh doanh môi giới cho vay sinh lợi, trong đó Alipay giới thiệu người dùng đến các ngân hàng và Ant Group nhận lại hoa hồng từ các ngân hàng, là sự sáng tạo. Thế nhưng, việc này làm suy yếu khả năng cạnh tranh của các tổ chức tài chính hiện tại, bao gồm cả các ngân hàng quốc doanh.

Trung Quốc tìm cách duy trì một trật tự kinh tế do các doanh nghiệp nhà nước lãnh đạo, trong đó khu vực tài chính do chính phủ kiểm soát là cốt lõi trong khi các cơ chế thị trường nhất định được thông qua. Vì vậy, chính quyền ông Tập Cận Bình không còn cho phép Alibaba phát triển một cách thiếu kiểm soát.

“Tinh thần kinh doanh phải đột phá, nhưng khiêu khích chính phủ cũng có giới hạn của nó”, Duncan Clark, Chủ tịch công ty tư vấn công nghệ BDA China có trụ sở tại Bắc Kinh và là tác giả của một cuốn sách về Alibaba lẫn Jack Ma, nhận xét.

Duncan Clark nói quyết định hôm 10.4 (phạt Alibaba 2,75 tỉ USD) "vạch ra một ranh giới" về vấn đề này cho Alibaba. “Nhưng với Ant và Jack Ma, vẫn chưa có đường thẳng nào được vẽ ra”, theo Duncan Clark.

Việc Jack Ma vắng bóng khoảng 3 tháng gây hoang mang cho đến khi ông xuất hiện vào cuối tháng 1.2021, nói chuyện với một nhóm giáo viên qua video, giúp cổ phiếu Alibaba tăng vọt. Hiện Jack Ma tiếp tục giữ cái tôi cực kỳ thấp.

Một người quen biết Jack Ma nói: “Ông ấy chơi golf rất nhiều và cải thiện điểm yếu của mình”.

Từng là giáo viên tiếng Anh, Jack Ma đồng sáng lập Alibaba vào năm 1999 khi ở căn hộ chung cư phía đông thành phố Hàng Châu, sau đó đã xây dựng nên tập đoàn khổng lồ trải dài từ thương mại điện tử, dịch vụ tài chính, điện toán đám mây đến cả siêu thị, khiến ông trở thành doanh nhân nổi tiếng nhất Trung Quốc.

Jack Ma từng là người giàu nhất Trung Quốc, cho đến khi cuộc kìm kẹp khiến ông rơi xuống vị trí thứ tư trong Danh sách người giàu toàn cầu của Hurun được công bố vào tháng 3.2021, dù tài sản của tỷ phú 56 tuổi và gia đình ông vẫn tăng 22% vào năm ngoái lên 360 tỉ nhân dân tệ.

Tính đến tháng 7.2020, Jack Ma sở hữu 4,8% cổ phần của Alibaba.

Vào năm 2018, một tờ báo tiết lộ Jack Ma là đảng viên đảng Cộng sản, bác bỏ giả định rằng ông không bị ràng buộc về mặt chính trị.

Theo trang Nikkei, cuộc đàn áp Alibaba dường như cũng là kết quả của cuộc đấu tranh giành quyền lực trong giới chính trị. Đảng Cộng sản Trung Quốc chuẩn bị thực hiện một cuộc cải tổ nhân sự lớn tại đại hội diễn ra hai lần trong một thập kỷ vào mùa thu năm 2022. Sự phát triển của Alibaba được cho là nhờ sự hậu thuẫn của những người thân và nhân vật khác có liên hệ với cái gọi là phe phái Thượng Hải do cựu Chủ tịch Giang Trạch Dân lãnh đạo. Rộ tin cháu của ông Giang Trạch Dân gián tiếp sở hữu cổ phiếu Ant Group.

Theo các nguồn tin, những người thân cận với ông Tập Cận Bình rất tức giận khi nhìn thấy danh sách bí mật những người có quyền lợi trong đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng của Ant Group. Danh sách được báo cáo bao gồm nhiều người thân và những nhân vật khác có liên hệ với cựu Chủ tịch Giang Trạch Dân.

Trở lại năm 2018, ông Tập Cận Bình đã sửa đổi hiến pháp để loại bỏ giới hạn nhiệm kỳ với người đứng đầu Trung Quốc, động thái được coi là quyết tâm của ông để có nhiệm kỳ thứ ba sau Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc năm 2022.

Theo trang Nikkei, ngày càng có nhiều đồn đoán rằng ông Tập Cận Bình, với hy vọng nắm quyền lâu dài, đang trừng phạt Alibaba để làm suy yếu các nhân vật quyền lực có liên hệ với tập đoàn này.

Từng được các công ty đặt hình trang trí bàn thờ để lấy may, sa cơ vì ‘nói bừa’

Jack Ma thường được mô tả trên các phương tiện truyền thông Trung Quốc như niềm tự hào dân tộc và thậm chí là huyền thoại. Sự nổi tiếng toàn cầu khiến Jack Ma trở thành nhân vật gần như là nhà ngoại giao. Vô số cuốn sách đã được xuất bản về ngày thành lập Alibaba và chiến thuật kinh doanh của Jack Ma.

Những câu châm ngôn kiểu như “Hôm nay khó, ngày mai sẽ tệ hơn, nhưng ngày mốt sẽ nắng” thường thấy trong giới kinh doanh Trung Quốc. Ở thành phố Hàng Châu, các công ty nhỏ đặt bàn thờ trang trí bằng hình ảnh Jack Ma để mang lại may mắn.

Tuy nhiên hồi tháng 2.2021, Jack Ma đã bị loại khỏi danh sách doanh nhân vĩ đạo của Trung Quốc do truyền thông nhà nước công bố.

Franklin Chu, Chủ tịch của công ty tư vấn đầu tư Sage Capital ở New York (Mỹ), lưu ý rằng cổ phiếu Alibaba đã giảm giá 30% từ mức cao nhất của công ty 52 tuần trước.

“Tôi gọi đây là giảm giá của sự kiêu ngạo từ Jack Ma, kết hợp với đợt tấn công Trung Quốc gần đây của Mỹ”, Franklin Chu cho hay.

Ông Franklin Chu khuyên "Alibaba cần phải làm việc chăm chỉ để thiết lập lại mối quan hệ dễ chịu với các cơ quan quản lý”.

Kể từ khi rút lui khỏi vị trí lãnh đạo Alibaba, Jack Ma đã cố dành thời gian cho hoạt động từ thiện và giáo dục, bao gồm quỹ từ thiện của ông mang tên Quỹ Jack Ma và hai trường học ở Hàng Châu.

Jack Ma là người tích cực tham gia hội nghị, xuất hiện ít nhất 12 lần trong năm 2019 trước khi đại dịch COVID-19 bắt đầu. Vào tháng 3.2020, ông đã mở một tài khoản Twitter (nền tảng bị chặn ở Trung Quốc), chủ yếu đăng tweet về những nỗ lực ngăn chặn COVID-19. Tweet cuối cùng là vào ngày 10.10.2020.

“Điều quan trọng với các doanh nhân Trung Quốc là phải giữ cái tôi thấp, đừng nói bừa và đừng nói sai bất cứ điều gì. Sự thận trọng trong lời nói và hành động là ưu tiên số 1 để các doanh nhân Trung Quốc có thể tồn tại lâu hơn”, Edward Chen, Chủ tịch của công ty tư vấn công nghệ tài chính China Rising Group có trụ sở tại Thượng Hải, nói trong video đăng trên mạng xã hội.