Lo phá sản, 36 nhà đầu tư điện mặt trời, điện gió “cầu cứu” Thủ tướng

Nhà đầu tư lo ngại phá sản

36 nhà đầu tư có các dự án điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp tại Việt Nam cho biết, do ảnh hưởng nặng nề của đại dịch COVID-19, có 84 dự án năng lượng tái tạo với tổng công suất là 4.676,62 MW (trong đó gồm có 4.184,8 MW điện gió và 491,82MWac điện mặt trời) đã bị chậm tiến độ vận hành thương mại (COD) so với kế hoạch (các dự án chuyển tiếp).

Đây là nguyên nhân khiến các dự án này không kịp hưởng giá điện cố định (FIT) được Quy định tại Quyết định số 39/2018/QĐ-TT của Thủ tướng Chính phủ ngày 10.9.2018.

Các nhà đầu tư cũng cho hay, các quy định tại Quyết Định 21 và Thông Tư 01 đã khiến họ “vô cùng lo lắng và quan ngại sâu sắc” do các điểm bất cập về pháp lý cũng như về hiệu quả tài chính cho nhà đầu tư, làm cho họ có thể lâm vào tình trạng thua lỗ và phá sản; ảnh hưởng nghiêm trọng tới các mục tiêu phát triển bền vững mà Bộ Chính trị và Chính phủ; ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường đầu tư, giảm khả năng thu hút vốn đầu tư nước ngoài.

Ngoài ra, các nhà đầu tư này cũng cho rằng nếu cơ chế mới được áp dụng, chỉ tính riêng 34 dự án đã hoàn thành đầu tư xây dựng, ước tính tổng vốn đã đầu tư gần 85 nghìn tỉ đồng, trong đó khoảng trên 58 nghìn tỉ đồng được tài trợ từ nguồn vốn ngân hàng, sẽ có nguy cơ vỡ phương án tài chính, nợ xấu, doanh nghiệp và ngân hàng không thể thu hồi vốn.

Về lâu dài, cơ chế giá không đạt hiệu quả sẽ dẫn đến việc dừng hoặc chậm đầu tư các dự án năng lượng, dẫn tới không đảm bảo an ninh năng lượng, không thực hiện được các chính sách và cam kết về chuyển dịch năng lượng, giảm phát thải carbon và lộ trình cắt giảm khí thải của Chính phủ, đồng thời làm suy giảm cơ hội tạo chuỗi cung ứng nội địa và tạo việc làm cho người dân địa phương.

Ban hành Quyết định 21 và Thông tư 01… quá vội vàng!

Các nhà đầu tư cho rằng, quá trình Bộ Công Thương ban hành Quyết định 21 dường như quá vội vàng, chưa bảo đảm việc thẩm định và lấy ý kiến một cách kỹ lưỡng. Việc giao cho EVN/EPTC làm công tác xác định giá và sử dụng kết quả đề xuất chưa qua tham vấn từ đơn vị tư vấn độc lập là chưa phù hợp với thực tiễn.

Ngoài ra, Bộ Công Thương tiến hành dự thảo Quyết định 21 đã không tham vấn hoặc chưa có sự chấp thuận, phê duyệt về mặt nguyên tắc từ Thủ tướng Chính phủ theo chỉ đạo tại Quyết định 13 và Quyết định 39. Quyết định 21 cũng có các điểm chưa tuân thủ Thông tư 15 nói riêng và các quy định pháp luật hiện hành có liên quan nói chung.

Cụ thể, phương pháp tính toán của EVN có nhiều điểm chưa phù hợp trong việc sử dụng tổng mức đầu tư của dự án không bao gồm 10% chi phí dự phòng để tính khung giá điện; biện giải các giá trị trung bình năm bình quân của các nhà máy điện mặt trời dựa trên khu vực có cường độ bức xạ cao nhất; viện dẫn sản lượng giao nhận bình quân của các nhà máy điện gió mà không tính tới tình hình cắt giảm; lựa chọn nhà máy điện mặt trời Phước Thái 2 có công suất cao hơn định nghĩa nhà máy chuẩn tại Thông tư 15 làm cơ sở đề xuất giá; loại bỏ các dự án có kết quả tính toán giá phát điện cao hơn giá FIT trước đây khỏi dữ liệu tính toán.

Hậu quả là kết quả tính toán giá phát điện đề xuất của EVN không bảo đảm nguyên tắc tỷ suất lợi nhuận sau thuế (IRR) đạt 12% cho nhà đầu tư tại Thông tư 15 và mối tương quan giữa giá phát điện của các dự án điện gió và thực tế giá bán lẻ điện bình quân của EVN gần đây đã tăng lên.

Các nhà đầu tư cũng cho hay, thông Tư 01 được ban hành đã đưa ra các quy định áp dụng cho các dự án chuyển tiếp với nhiều hạn chế và bất lợi hơn so với chính sách trước đây.

Thông tư 01 đã bãi bỏ 3 nội dung quan trọng tại Thông tư 18/2020/TT-BCT ngày 17.7.2020 của Bộ Công Thương, bao gồm: Thời hạn áp dụng giá mua điện trong thời hạn 20 năm, điều khoản chuyển đổi tiền mua điện sang USD và điều khoản về trách nhiệm mua toàn bộ sản lượng từ dự án điện gió nối lưới tại điểm giao nhận.

“Việc này sẽ làm thay đổi mô hình tài chính, làm mất khả năng tiếp cận vốn vay và quản lý rủi ro của dự án, khiến nhà đầu tư đứng trước nguy cơ phá sản và làm các nhà đầu tư tiềm năng không dám mạo hiểm đầu tư phát triển năng lượng tái tạo”, văn bản nêu rõ.

Kiến nghị ban hành khung giá phát điện mới

Theo đó, các nhà đầu tư kiến nghị ban hành mức khung giá phát điện mới. Trong đó, tuân thủ đầy đủ các thủ tục về đề xuất và ban hành khung giá phát điện cho dự án chuyển tiếp; thực hiện thuê đơn vị tư vấn độc lập tính khung giá phát điện và tuân thủ các yêu cầu về tham vấn với Hội đồng Tư vấn và Bộ Tài chính nhằm bảo đảm tính khách quan, minh bạch; khắc phục những điểm chưa phù hợp trong tính toán như đã nêu trên.

Nhà đầu tư cũng kiến nghị ban hành các thông tư mới về các hợp đồng mua bán điện mẫu áp dụng cho các dự án điện gió chuyển tiếp và các dự án điện mặt trời chuyển tiếp. Các hợp đồng mẫu này cần giữ lại các chính sách khuyến khích cho năng lượng tái tạo.

Cụ thể, thời hạn áp dụng giá mua điện cho dự án chuyển tiếp là 20 năm; cho phép chuyển đổi giá sang tiền USD và được điều chỉnh theo biến động tỷ giá đồng/USD hoặc có quy định về tỷ lệ lạm phát/trượt giá trong giá phát điện; quy định trách nhiệm mua toàn bộ sản lượng điện từ dự án năng lượng tái tạo với giá mua điện tại điểm giao nhận.

Đồng thời, các nhà đầu tư cũng kiến nghị cho phép các dự án chuyển tiếp đã hoàn tất đầu tư xây dựng được đưa vào vận hành, ghi nhận sản lượng phát điện lên lưới và sẽ được thanh toán cho sản lượng điện này sau khi quá trình đàm phán giá điện theo khung giá mới đã hoàn tất.

Một kiến nghị nữa là nhà đầu tư đề xuất Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo thúc đẩy việc hoàn thiện và ban hành cơ chế DPPA trong thời gian tới.

“Để phù hợp, thực hiện đúng với chủ trương của Đảng và Chính phủ đưa thị trường bán buôn điện cạnh tranh vào hoạt động hiệu quả và xét tới thực tế là nhiều bên sử dụng điện lớn đã sẵn sàng mua điện từ các dự án, cơ chế DPPA sẽ là phương án bổ sung cần thiết để các nhà đầu tư điện mặt trời và điện gió có thể đi vào hoạt động và thu hồi vốn từ một kênh nhiều tiềm năng khác”, đơn thư nêu.