Quy chế trung lập tại Ukraine có dễ thiết lập?

Tuy nhiên, những bước đi này đòi hỏi phải sửa đổi hiến pháp hoặc trưng cầu dân ý – cả hai việc đều không thể thực hiện trong thời chiến.

Thế nào là quy chế trung lập?

Theo luật pháp quốc tế, một quốc gia được xem là trung lập khi họ không can thiệp vào các tình huống xung đột vũ trang quốc tế, không thể cho bên tham chiến nào dùng lãnh thổ của mình làm căn cứ hoạt động quân sự, ủng hộ hoặc cung cấp thiết bị quân sự.

Những gì Tổng thống Ukraine tuyên bố

Ngày 15.3, Tổng thống Volodymyr Zelensky thừa nhận Ukraine không thể gia nhập NATO.

“Nhiều năm qua chúng tôi được nghe rằng cánh cửa (gia nhập NATO) rộng mở, nhưng cũng có người nói chúng tôi không thể gia nhập. Đây là sự thật chúng tôi đã nhận ra”, Tổng thống Zelensky phát biểu về quyết định từ bỏ trở thành thành viên khối quân sự. Phát ngôn này bị một số người Ukraine xem là nhượng bộ không thể chấp nhận.

Trong cuộc đàm phán diễn ra ở Thổ Nhĩ Kỳ ngày 29.3, phái đoàn Ukraine cho biết Kyiv sẵn sàng chấp nhận quy chế trung lập nếu một số quốc gia phương Tây như Mỹ, Pháp, Anh đưa ra các đảm bảo an ninh ràng buộc.

Nhưng nguyện vọng gia nhập NATO lại được ghi trong hiến pháp Ukraine, không thể sửa đổi trong lúc thiết quân luật hoặc tình trạng khẩn cấp cả nước đang có hiệu lực.

Ukraine có thể thay đổi hiến pháp không?

Bất cứ thay đổi nào cũng cần được 300 trên 450 nhà lập pháp phê chuẩn trong hai kỳ họp quốc hội riêng biệt, sau đó được tòa án hiến pháp xác nhận.

Theo nhà chính trị học người Ukraine Volodymyr Fesenko: “Hiện tại không thể đạt 300 phiếu thuận, nhưng nếu xung đột kéo dài và chúng tôi thấy NATO chẳng định giúp đỡ thì các ý kiến có thể thay đổi”.

“Nỗi thất vọng của Tổng thống Zelensky về việc NATO viện trợ không đủ cũng đang làm thay đổi dư luận. Đối với chúng tôi, NATO là nhượng bộ đơn giản và ít đau đớn nhất”, ông Fesenko nói thêm.

Người dân Ukraine muốn gì?

Khảo sát do tổ chức thăm dò Rating thực hiện đầu tháng 3 cho kết quả 44% người dân Ukraine cảm thấy nước này nên gia nhập NATO – giảm 2% so với lần khảo sát tháng 2 trước khi xung đột nổ ra. Khoảng 42% tin rằng Ukraine nên tiếp tục hợp tác với NATO nhưng không gia nhập.

Theo nhà phân tích chính trị Mykola Davydiuk sống tại Kyiv: “Người Ukraine muốn gia nhập NATO, nhưng nếu châu Âu cho Ukraine thành thành viên EU và đề xuất một gói tài chính tái thiết Ukraine, cuộc tranh luận về NATO trong một thời gian”.

Nhà phân tích Davydiuk cũng nhận định: “Nếu ba cường quốc hạt nhân Anh, Pháp, Mỹ đảm bảo an ninh cho Ukraine, một liên minh như vậy sẽ mạnh hơn gia nhập NATO”.

Phái đoàn Ukraine ngày 29.3 so sánh đảm bảo an ninh mà họ muốn với Điều 5 trong hiệp ước của NATO, quy định các nước thành viên bảo vệ nước thành viên trong trường hợp xâm lược quân sự xảy ra.