Hành lang nhân đạo là gì?

Đầu tuần qua, Nga tuyên bố mở các hành lang nhân đạo từ Kyiv, Mariupol, Kharkiv và Sumy – 4 thành phố bị tàn phá nặng nề kể từ khi xung đột nổ ra. Đại sứ Nga tại Liên hợp quốc Vassily Nebenzia tuyên bố người dân có quyền chọn nơi họ muốn sơ tán đến.

Giới chức Ukraine ghi nhận dân thường ở Sumy đã có thể sơ tán, nhưng cáo buộc Nga pháo kích hành lang nhân đạo ở Mariupol.

Hành lang nhân đạo là gì?

Hành lang nhân đạo được lập khi một nhóm dân mắc kẹt trong vùng chiến sự, đặc biệt khi một thành phố hay thị trấn bị bao vây. Giao tranh tạm dừng trong khoảng thời gian nhất định để dân thường cần sơ tán rời khỏi theo tuyến đường định sẵn hoặc để lực lượng nhân đạo tiến vào giúp đỡ dân thường ở lại.

Khái niệm trên xuất hiện lần đầu trong Chiến tranh Bosnia những năm 1990, Liên hợp quốc lập khu vực an toàn cho dân thường nhưng nỗ lực này bị đánh giá thất bại vì họ không thể bảo vệ khu vực an toàn khỏi những đợt tấn công.

Hành lang nhân đạo tại Syria

Trong cuộc chiến tại Syria, quân đội Nga và Syria thực hiện chiến lược bao vây những khu vực lực lượng đối lập kiểm soát suốt nhiều tháng thậm chí nhiều năm. Bao vây thường kèm theo không kích, pháo kích phá hủy khu dân cư, bệnh viện cùng cơ sở hạ tầng khác.

Sau đó Nga và Syria sẽ mở hành lang nhân đạo, tuyên bố cho phép dân thường và thậm chí cả chiến binh của lực lượng đối lập rời đi. Hầu hết trường hợp chọn di chuyển đến tỉnh Idlib phía bắc Syria.

Hành lang nhân đạo từng được lập cho một số quận ở Damascus, vài khu vực trên địa bàn hai thành phố Homs và Hama, phía đông Aleppo.

Nga và Syria nhiều lần bị cáo buộc vi phạm lệnh ngừng bắn quanh hành lang nhân đạo, tiếp tục ném bom các khu vực bị bao vây. Nhà hoạt động Afraa Hashem - người sống sót từ cuộc vây hãm Aleppo - cho biết trong thời gian ngừng bắn trên hành lang nhân đạo vào ngày 14.12.2016, nơi cô ở cùng gia đình bị ném bom.

Có trường hợp dân thường hoặc chiến binh của lực lượng đối lập bị quân đội Syria bắt giữ bất chấp cam kết cho phép rời đi an toàn. Cũng có trường hợp chiến binh của lực lượng đối lập nổ súng ngăn dân thường rời đi hoặc gây ra đụng độ.

Tuy vậy vẫn có hàng chục nghìn người sử dụng các hành lang nhân đạo sơ tán – chiếm phần lớn trong số 3 triệu người tập trung đến Idlib.

Các nhóm nhân quyền và tổ chức nhân đạo chỉ ra rằng theo luật pháp quốc tế, mọi nỗ lực cần được thực hiện để đảm bảo an toàn cho dân thường cho dù họ ở đâu.

Theo họ, chiến thuật bao vây rồi mở hành lang nhân đạo về cơ bản đem đến cho người dân một lựa chọn tàn bạo: chạy trốn khỏi kẻ tấn công hoặc chết dưới sự bắn phá của họ.