McNamara

Câu trả lời thẳng thắn duy nhất mà tôi có được cho câu hỏi của tôi về (tính hiệu quả việc oanh kích) 94 mục tiêu nọ xuất hiện trong một báo cáo về một cuộc tập trận mang bí danh “Sigma II-64” thực hiện vào trung tuần tháng 9.1964 bởi Cục diễn tập hành quân, Bộ Tổng tham mưu Liên quân (Hồi ký McNamara).

Vấn đề cơ bản trong vụ vịnh Bắc bộ không phải ở chỗ chúng tôi có dối trá quốc hội hay không mà là ở chỗ đã sử dụng sai lầm các quyền hành được trao qua nghị quyết này. Việc gia tăng quân Mỹ ở Nam VN từ 16.000 lên nửa triệu quân đã được ứng viên tổng thống của đảng Cộng hòa bảo rằng "nếu 10 năm trước thả 1 quả bom nguyên tử ở Điện Biên Phủ thì nước Mỹ đâu đến nỗi phải gánh chịu những tổn thất về nhân mạng..."

Dưới đây là cuộc đối thoại được McNamara ghi âm về sự kiện Vịnh Bắc bộ lần 2 xảy ra ngày 4.8.1964  - tức 2 ngày sau sự kiện lần 1, cho thấy một sự tưởng tượng quá mức của phía Mỹ cho rằng có sự tấn công của quân đội Bắc Việt Nam. 

Bước tiến gần nhất của Mỹ đến chỗ tuyên chiến với VN là nghị quyết vịnh Bắc Bộ tháng 8/1964. Các sự kiện liên quan đến nghị quyết này đã làm nảy sinh ra những tranh cãi mà đến ngày nay vẫn còn.

Trong phần này, tác giả cho thấy chính phủ Johnson đã chuẩn bị như thế nào cho một sự thay đổi chính sách, trong đó có cả việc thay đổi một ê-kíp chỉ huy cao cấp của Mỹ tại Sài Gòn. Suýt chút nữa McNamara đã trở thành đại sứ Mỹ tại Sài Gòn.

Dưới áp lực của các biến cố và do không nhận thấy rõ liệu các hành động sẽ dẫn đến đâu, chúng tôi bắt đầu thay đổi diễn biến tình hình. Ngày 21/2, Tổng thống điện cho Lodge “Các bộ trưởng Rusk và McNamara, với sự chấp thuận của tôi, vừa bắt đầu chuẩn bị các kế hoạch đặc biệt gây áp lực nơi BVN, cả về mặt ngoại giao lẫn quân sự”.

Khi trở về lại Washington hôm 21/12, tôi kín đáo hơn khi tường thuật cho báo chí. Trong hai cuộc phỏng vấn ngày hôm đó, tôi đều phát biểu: “Chúng tôi đã nhận thấy được các hậu quả của việc VC gia tăng đáng kể các hoạt động” song tôi cũng bổ sung thêm: “Chúng tôi đã xem xét lại các kế hoạch của NVN và chúng tôi có đủ lý do để tin rằng các kế hoạch đó sẽ thành công”.  

Đầu tháng 2.1966, Tổng thống Johnson triệu tập “hội nghị thượng đỉnh” Việt – Mỹ tại Honolulu. Phía Sài Gòn chỉ được báo trước có …2 ngày! Gấp gáp quá, diễn văn của “thủ tướng”  Kỳ không soạn kịp và phải phác thảo trên máy bay.

Chẳng có gì có thể phức tạp, khó khăn và đầy nguy cơ cho bằng tình hình mà Johnson thừa kế tại VN khi mà người lãnh đạo ở đó đã bị lật đổ trong một cuộc đảo chánh mà chính Johnson cũng đã phản đối. Hồi ký McNamara: Kỳ 9 - Tranh cãi trong Nhà Trắng trước ngày đảo chính Diệm - Nhu

Trong đoạn dưới đây, người đọc sẽ được McNamara đưa trở về với vụ ám sát TT Kennedy song tuyệt nhiên tác giả không đá động gì đến những bí ẩn của biến cố vẫn còn gây tranh cãi này. Sự “thinh lặng” này còn là vì tránh không muốn dây vào một vụ án phức tạp nhất thế kỷ 20 trong lịch sử Mỹ.  

Chỉ vài tuần sau quyết định của Tổng thống rằng: “Mỹ sẽ không khởi xướng một điều gì khuyến khích tích cực một sự thay đổi chánh phủ NVN”, trong một bức điện gửi Max, cố vấn an ninh, ngày 25.10, đại sứ Lodge cố thuyết phục rằng “chúng ta không thể ngăn cản một cuộc đảo chánh, bởi lẽ âm mưu của các tướng NVN nay đã quá đà rồi”. >>Hồi ký McNamara: Kỳ 8: Đề nghị thay Diệm - Nhu vì "cần chế độ do quân đội nắm quyền"

Bay trở về Washington sau chuyển công du Nam Việt Nam, McNamara với sự trợ giúp của Phụ tá William P.Bundy, tướng Max đã thảo báo cáo gửi lên Tổng thống, nhận định rõ chính quyền của tổng thống Diệm đang đi theo chiều hướng độc tài và đề đạt thay đổi lãnh đạo.

Một trung tâm quyền lực khác tác động rất nhiều đến tòa Bạch Ốc là vai trò của báo chí Mỹ. Trong kỳ này, McNamara sẽ thuật lại quan hệ của tổng thống Kennedy với báo chí và cuộc gặp với Ngô Đình Diệm trước khi dẫn đến cuộc mưu sát 1.11.1963 và những vụ đảo chánh liên tiếp sau đó.

Trong chương “The Fatefull Fall of 1963” - Mùa thu nghiệt ngã 1963, McNamara thuật lại những gì xảy ra sau một mùa hè nóng bỏng những xung đột chính trị tôn giáo tại Sài Gòn và thái độ không quyết đoán của Kennedy trong quyết định ngày 2.10 mà ông  gọi là “tối quan trọng”.

Trong phần này, McNamara sẽ tiếp tục kể lại con đường đi tìm sự “minh triết” của mình đồng thời cũng cho thấy ông đã bị “cho vào xiếc” như thế nào.