Việt Nam ghi nhận thâm hụt thương mại lần đầu từ tháng 4.2020: Ngân hàng Thế giới khuyến nghị gì giúp phục hồi kinh tế?

Theo báo cáo cập nhật kinh tế vĩ mô Việt Nam tháng 3.2021 của Ngân hàng Thế giới (WB), xuất khẩu giảm nhẹ trong khi nhập khẩu tiếp tục tăng mạnh dẫn đến thâm hụt thương mại lần đầu tiên được ghi nhận trong 10 tháng.

Tháng 2.2021, xuất khẩu hàng hóa giảm 4,2% trong khi nhập khẩu tăng 11,8% so với cùng kỳ năm trước, dẫn đến thâm hụt thương mại lần đầu tiên kể từ tháng 4.2020.

Trong khi xuất khẩu hàng dệt may, giày dép và điện thoại giảm thì máy tính, sản phẩm điện tử và quang học, máy móc, kim loại, sản phẩm kim loại, gỗ và đồ nội thất vẫn duy trì mức tăng trưởng mạnh mẽ.

Các doanh nghiệp xuất khẩu có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, khu vực đang thống trị lĩnh vực sản xuất sản phẩm công nghệ cao, tỏ ra năng động hơn khi kim ngạch xuất khẩu chỉ giảm 1,0%, so với mức giảm 15,1% (so với cùng kỳ năm trước) của các doanh nghiệp trong nước.

Theo đối tác thương mại, dữ liệu sơ bộ cho thấy xuất khẩu sang Mỹ và Trung Quốc tăng, trong khi xuất khẩu sang EU, ASEAN, Hàn Quốc và Nhật Bản giảm. Kim ngạch nhập khẩu tăng là do nhập khẩu từ Trung Quốc trong tháng 2.2021 đã tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái, tương tự như xu hướng nhập khẩu tháng 1.2021.

Tháng 1.2021, nhập khẩu điện thoại, máy tính, điện tử và linh kiện, và máy móc thiết bị chiếm một nửa tổng kim ngạch nhập khẩu từ Trung Quốc và tăng hơn 75% so với cùng kỳ năm trước.

Điều này phản ánh sự phụ thuộc nhiều của Việt Nam vào đầu vào nhập khẩu trong ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, cũng như việc đa dạng hóa thương mại tiếp tục diễn ra do căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn chưa được giải quyết.

Cũng theo báo cáo này, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) hồi phục mạnh mẽ vào tháng 2.2021 sau hai tháng chững lại. Sau khi giảm vào tháng 1.2021, Việt Nam đã thu hút được 3,4 tỉ USD vốn FDI vào tháng 2.2021, cao hơn 70,4% so với tháng trước và tăng gấp ba lần giá trị vốn FDI ghi nhận trong tháng 2.2020.

Sự gia tăng về vốn FDI này trong bối cảnh đại dịch COVID-19 chủ yếu được thúc đẩy bởi hoạt động đăng ký cấp mới (tăng 265,7% so với cùng kỳ năm trước) và tăng vốn (tăng 273,0% so với cùng kỳ năm trước). Các dự án lớn bao gồm Nhà máy nhiệt điện Ô Môn 2 trị giá 1,31 tỉ USD tại Cần Thơ và Nhà máy sản xuất mô-đun tấm nền OLED trị giá 750 triệu USD tại Hải Phòng.

WB cũng cho hay, chính sách tài khóa đang được điều chỉnh nhẹ do thu ngân sách được cải thiện trong hai tháng đầu năm 2021, trong khi chi ngân sách giảm do chậm triển khai các dự án đầu tư công.
Trong 2 tháng đầu năm 2021, Chính phủ thu ngân sách 286,7 nghìn tỉ đồng, cao hơn 0,6% so với cùng kỳ năm trước.

Kết quả tích cực này - lần đầu tiên tổng thu ngân sách nhà nước tăng kể từ đầu cuộc khủng hoảng COVID-19 một năm trước - phản ánh sự phục hồi kinh tế đang diễn ra và việc chấm dứt hầu hết các ưu đãi thuế được áp dụng từ tháng 4.2020.

Về chi ngân sách, tổng chi giảm 6,0% so với cùng kỳ năm trước, xuống còn 207,3 nghìn tỉ đồng do đầu tư công thấp hơn, ước tính đạt 23,5 nghìn tỉ đồng và giảm 32,4% so với cùng kỳ năm trước.

Tỷ lệ giải ngân chỉ đạt 5,1% so với 7,4% trong hai tháng đầu năm 2020. Chính phủ hiện đang thảo luận đề xuất của Bộ Tài chính về việc gia hạn thời hạn nộp thuế và tiền thuê đất đợt hai.

Tổng quy mô của gói hỗ trợ này ước tính khoảng 115 nghìn tỉ đồng (tương đương 5 tỉ USD). Nếu được thông qua và thực hiện tốt, chính sách này được kỳ vọng sẽ giúp các doanh nghiệp và hộ gia đình duy trì hoạt động kinh tế, đặc biệt là trong lĩnh vực du lịch vốn vẫn đang gặp nhiều khó khăn.

Kho bạc Nhà nước dự kiến vay 350 nghìn tỉ đồng trên thị trường nội địa vào năm 2021, với kỳ hạn bình quân gia quyền là 14,1 năm. Trong 2 tháng đầu năm, Kho bạc Nhà nước đã vay tổng cộng 27 nghìn tỉ đồng, tương đương 7,7% kế hoạch năm.

Trái phiếu được phát hành hầu hết có kỳ hạn 10 năm và 15 năm. Thanh khoản dồi dào giữ chi phí vay ở mức thấp, với lãi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 năm vào ngày 17.2 là 2,17%, giống như trong tháng 1.

WB khuyến nghị trong thời gian tới, cần đặc biệt chú ý đến việc triển khai tiêm vắc xin phòng COVID-19 vì hoạt động này sẽ tác động đến tốc độ phục hồi kinh tế của Việt Nam. Có thể sẽ cần có thêm các can thiệp về chính sách tài khóa và tiền tệ để hỗ trợ phục hồi nhu cầu của khu vực tư nhân.