Thông điệp sau sự bồn chồn của ông Tập vì Tổng thống Biden sắp hội đàm Thủ tướng Suga lần đầu

Cuộc điện đàm kéo dài 90 phút giữa Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản - Toshimitsu Motegi và ông Vương Nghị diễn ra hôm 5.4 đã được tổ chức theo yêu cầu của Trung Quốc.

Trong khi công chúng đang đi thăm mộ và tỏ lòng thành kính với tổ tiên vào ngày cuối cùng của Lễ hội Thanh minh, Vương Nghị đã có một thông điệp khẩn cấp muốn gửi tới ông Toshimitsu Motegi ở Nhật.

Theo trang Nikkei, hoạt động tích cực của ông Vương Nghị phản ánh sự bồn chồn của Chủ tịch Trung Quốc - Tập Cận Bình trước cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa Thủ tướng Nhật Bản - Yoshihide Suga và Tổng thống Mỹ - Joe Biden, được tổ chức tại Washington ngày 16.4.

Cuộc điện đàm đã mang đến cho ông Toshimitsu Motegi một cơ hội vàng để nói lên "những lo ngại nghiêm trọng" về điều kiện nhân quyền ở khu tự trị Tân Cương, vấn đề Hồng Kông cũng như các cuộc xâm nhập liên tục của cảnh sát biển Trung Quốc vào vùng biển xung quanh quần đảo Senkaku do Nhật Bản kiểm soát, mà Trung Quốc cũng tuyên bố chủ quyền và gọi là Điếu Ngư.

Ông Vương Nghị có một thông điệp. Việc gửi thông điệp đó quan trọng đến mức ông Vương Nghị vẫn điện đàm dù biết Toshimitsu Motegi sẽ nói những điều không hay về Trung Quốc.

"Trung Quốc hy vọng rằng Nhật Bản, với tư cách là một quốc gia độc lập, sẽ nhìn nhận sự phát triển của Trung Quốc một cách khách quan và hợp lý, thay vì bị đánh lừa bởi một số quốc gia có quan điểm thiên vị chống lại Trung Quốc", ông Vương Nghị nói.

Đó là dòng quan trọng nhất của cuộc điện thoại. ông Vương Nghị đang vạch ra lằn ranh đỏ cho Nhật Bản.

Lằn ranh đỏ là thuật ngữ dùng để chỉ về một giới hạn, ranh giới vô hình được vạch ra nhằm cảnh báo việc không được phép vượt qua đó vì có nguy cơ phải đối diện với sự trừng phạt hoặc hậu quả bất lợi.

Chính xác thì ông Tập Cận Bình quan tâm đến điều gì nhất?

Sau cuộc điện đàm của Vương Nghị - Motegi, hãng thông tấn Tân Hoa xã (Trung Quốc) đã đăng hai bài viết. Một là một báo cáo đơn giản về cuộc gọi. Một bài khác có tiêu đề "Nhật Bản nên nhìn nhận sự phát triển của Trung Quốc với tâm lý tích cực hơn".

Một điều nghịch lý là không có bài nào đề cập đến điều chắc chắn là mối quan tâm lớn nhất của ông Tập Cận Bình: Vấn đề Đài Loan.

Với Chủ tịch Tập Cận Bình, người đặt mục tiêu kéo dài thời gian cầm quyền của mình với tư cách là người đứng đầu Trung Quốc sau Đại hội Đảng toàn quốc tiếp theo vào năm 2022, Đài Loan là một vấn đề có thể ảnh hưởng hoặc phá vỡ vận mệnh chính trị của ông.

Sau cuộc họp tại Nhà Trắng, ông Biden và Suga có khả năng sẽ đưa ra một văn bản chung. Trong đó, họ dự kiến ​​sẽ nhấn mạnh tầm quan trọng của sự ổn định ở eo biển Đài Loan. Eo biển Đài Loan không phải là chủ đề thường xuyên trong các tài liệu hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Nhật.

Trong một tuyên bố năm 1969, hai nhà lãnh đạo lúc bấy giờ là Thủ tướng Nhật Bản - Eisaku Sato và Tổng thống Mỹ - Richard Nixon chỉ ra rằng việc duy trì hòa bình, an ninh ở khu vực Đài Loan là quan trọng đối với an ninh của Nhật. Đó là trước khi Mỹ, Nhật Bản bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc và chuyển công nhận ngoại giao của họ từ Đài Loan sang Bắc Kinh.

Năm nay, eo biển Đài Loan đã xuất hiện trong tuyên bố chung sau cuộc họp "2 + 2" giữa bộ trưởng ngoại giao và quốc phòng Mỹ - Nhật vào giữa tháng 3.2021.

"Các bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa bình và ổn định ở eo biển Đài Loan", tuyên bố chỉ trích Trung Quốc vì thường xuyên gây hấn với Đài Loan và các vấn đề khác, bao gồm cả Biển Đông.

Trong quá khứ, cuộc họp "2 + 2" bộ trưởng đã thúc giục giải quyết vấn đề Đài Loan một cách hòa bình thông qua đối thoại. Tuyên bố mới nhất, đi xa hơn là "thúc giục" hòa bình, ngụ ý rằng Mỹ - Nhật đang xem xét phản ứng chung với bất kỳ tình huống nguy hiểm nào có thể phát sinh.

Nó theo sau một cảnh báo của Đô đốc Philip Davidson, chỉ huy Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ, rằng Trung Quốc có thể hành động để thay đổi hiện trạng Đài Loan trong vòng 6 năm tới.

"Tôi lo lắng rằng họ đang đẩy nhanh tham vọng thay thế Mỹ và vai trò lãnh đạo của chúng ta trong một trật tự quốc tế dựa trên luật lệ. Từ lâu, họ đã nói rằng muốn làm điều đó vào năm 2050. Đài Loan rõ ràng là một trong những tham vọng của họ trước đó và tôi nghĩ rằng mối đe dọa đã hiển hiện trong thập kỷ này, trên thực tế là 6 năm tới", ông Philip Davidson nói trong phiên điều trần của Ủy ban Dịch vụ Vũ trang Thượng viện vào ngày 9.3.

Ba sự kiện gần đây cho thấy Đài Loan quan trọng như thế nào với ông Tập Cận Bình.

Cuối tháng 3.2021, ông Tập Cận Bình đã ở Vũ Di Sơn, vùng sản xuất trà nổi tiếng ở tỉnh Phúc Kiến. Ông Tập Cận Bình uống trà một cách nhàn nhã và ngồi trên chiếc bè tre xuôi dòng. Chuyến đi thảnh thơi còn có vợ ông là bà Bành Lệ Viên ở bên, được truyền thông Trung Quốc đưa tin chi tiết.

Tỉnh Phúc Kiến là nơi nhà lãnh đạo Trung Quốc đã trải qua 17 năm sự nghiệp trước đó của mình, bắt đầu từ năm 1985. Ông Tập Cận Bình và Bành Lệ Viên đã trải qua những ngày mới cưới ở tỉnh này.

Chuyến thị sát Phúc Kiến từ ngày 22.3 đến 25.3 diễn ra ngay sau khi các nhà ngoại giao Mỹ và Trung Quốc khẩu chiến nảy lửa ở bang Alaska. Chủ tịch Tập Cận Bình dường như đang truyền đạt thông điệp rằng cuộc họp băng giá đó làm phiền ông một chút.

Tuy nhiên, chuyến đi của ông Tập Cận Bình đến tỉnh Phúc Kiến là màn dạo đầu cho chiến dịch ngoại giao lớn nhằm chống lại sự hình thành của một liên minh chống Trung Quốc do Mỹ và các quốc gia phương Tây khác dẫn đầu. Điều này trở nên rõ ràng 6 ngày sau khi ông Tập Cận Bình rời Phúc Kiến.

Mới từ chuyến công du Trung Đông, Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị đã đến thẳng Phúc Kiến, ghé thành phố Nam Bình (danh lam thắng cảnh dưới chân núi Vũ Di) và thành phố ven biển Hạ Môn.

Tại Nam Bình, ông Vương Nghị đã tổ chức các cuộc hội đàm riêng biệt với những người đồng cấp từ 4 quốc gia Đông Nam Á là Singapore, Malaysia, Indonesia và Philippines từ ngày 31.3 đến 2.4. Tại Hạ Môn hôm 3.4, Vương Nghị đã gặp người đồng cấp từ Hàn Quốc.

Việc lựa chọn Phúc Kiến cho cuộc hội đàm có ý nghĩa chính trị.

"Đừng quên. Ngay bên kia eo biển Phúc Kiến là Đài Loan. Họ đang chứng tỏ với Đài Loan rằng có rất nhiều quốc gia đang ủng hộ Trung Quốc", một bài đăng trên blog liên kết với Nhân dân Nhật báo, cơ quan ngôn luận của đảng Cộng sản Trung Quốc.

Hạ Môn, nơi ông Vương Nghị hội đàm với Ngoại trưởng Hàn Quốc Chung Eui-yong là địa điểm đặc biệt nhạy cảm trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc về eo biển Đài Loan.

Sợi dây chung xuyên suốt chuyến thị sát Phúc Kiến nhàn nhã của Chủ tịch Tập Cận Bình, cuộc hội đàm của Vương Nghị với 4 người đồng cấp Đông Nam Á và cuộc gặp giữa ông với Bộ trưởng Hàn Quốc là "Đài Loan".

Sự kiện thứ ba có sự tham gia của quân đội Trung Quốc.

Hôm 5.4, cùng ngày Ngoại trưởng Nhật Bản và Trung Quốc nói chuyện qua điện thoại, Hải quân Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc thông báo rằng một đoàn tàu nước này, bao gồm cả tàu sân bay Liêu Ninh, đã tiến hành cuộc tập trận ở vùng biển gần Đài Loan. 

Hai ngày trước đó, nhóm tác chiến tàu sân bay Trung Quốc đã qua giữa đảo Okinawa và đảo Miyako trước khi đi về phía nam và đến vùng biển gần Đài Loan từ phía Thái Bình Dương.

Trong bối cảnh căng thẳng, Nhật Bản nắm giữ một con bài ngoại giao. Vào giữa tháng 4.2021, cuộc họp “2 + 2” bộ trưởng ngoại giao và quốc phòng Nhật Bản giữa Đức sẽ được tổ chức lần đầu tiên. Các bộ trưởng sẽ thảo luận về hợp tác an ninh hướng tới hiện thực hóa "một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và cởi mở".

Trung Quốc hết sức cảnh giác trước động thái này khi Liên minh châu Âu (EU), nơi Đức nắm giữ nhiều thế lực, gần đây đã trừng phạt Trung Quốc vì cáo buộc vi phạm nhân quyền với dân tộc thiểu số Duy Ngô Nhĩ theo đạo Hồi của nước này.

Hôm 7.4, ông Tập Cận Bình đã nói chuyện qua điện thoại với Thủ tướng Đức - Angela Merkel, nói với bà rằng quan hệ Trung - EU đang đối mặt với "nhiều thách thức khác nhau".

Như Vương Nghị nói người đồng cấp Nhật Bản - Toshimitsu Motegi, Chủ tịch Tập Cận Bình nói rằng ông hy vọng khối 27 quốc gia châu Âu có thể "độc lập đưa ra các phán đoán chính xác”.

Kể cuộc khẩu chiến ở bang Alaska, Trung Quốc đã tiến hành nỗ lực ngoại giao không mệt mỏi để tránh bị quốc tế cô lập.

Vào 2022, nhân kỷ niệm 50 năm Nhật Bản và Trung Quốc bình thường hóa quan hệ ngoại giao, chắc chắn quan hệ song phương cũng sẽ bị ảnh hưởng đáng kể bởi cuộc đối đầu gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc.

Vì thế, ngoại trưởng Nhật Bản và Trung Quốc đã đột ngột tổ chức cuộc nói chuyện dài, cố gắng nắm bắt ý định thực sự của nhau.