Vòng trừng phạt mới của chính quyền Biden mang tính biểu tượng, không gây rắc rối cho Nga

Chính quyền Biden hôm 15.4 đã công bố một loạt các biện pháp trừng phạt mới chống lại Nga vì nghi can thiệp cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2020, vụ hack khổng lồ vào các mạng công ty và Chính phủ Mỹ, sáp nhập Crimea cũng như vi phạm nhân quyền.

Các lệnh trừng phạt nhắm vào 16 thực thể và 16 cá nhân bị cáo buộc cố gắng gây ảnh hưởng đến cuộc bầu cử năm 2020, cùng 5 cá nhân và 3 thực thể có liên quan đến vụ sáp nhập Crimea, trục xuất 10 nhà ngoại giao Nga khỏi Mỹ.

Mỹ cũng áp đặt các biện pháp trừng phạt giới hạn khả năng phát hành nợ công của Nga.

Nợ công là nợ của chính quyền các cấp từ trung ương đến địa phương, có thể là nợ nội địa từ các nhà đầu tư trong nước, có thể là nợ ngoại khi vay mượn từ nước ngoài. Thường chính phủ mượn nợ qua các công cụ như phát hành công khố phiếu, các trái phiếu hay các quốc gia nghèo thường vay các ngân hàng phát triển quốc tế hay…Thu nhập của chính phủ là do nguồn thuế nên nợ công là nợ quốc dân, nợ mà người dân đóng thuế phải trả.

Bộ Tài chính Mỹ cũng ban hành chỉ thị nghiêm cấm các tổ chức tài chính Mỹ tham gia vào thị trường sơ cấp với trái phiếu có mệnh giá bằng rúp hoặc không phải rúp được phát hành sau ngày 14.6.2021 bởi Ngân hàng Trung ương Liên bang Nga, Quỹ Tài chính Quốc gia của Liên bang Nga, hoặc Bộ Tài chính Liên bang Nga.

Điều này khiến đồng rúp và trái phiếu chính phủ của Nga bị bán tháo nhẹ hôm 15.4.

Phản ứng lại các lệnh trừng phạt mới của Mỹ, ngày 16.4, người phát ngôn của Điện Kremlin - Dmitry Peskov khẳng định các lệnh trừng phạt này là không thể chấp nhận nhưng hoan nghênh việc ông Biden muốn đối thoại với Tổng thống Nga Putin.

“Chỉ mang tính biểu tượng”

Các nhà kinh tế không nhận thấy được bất kỳ tác động hữu hình với Nga nào từ các lệnh trừng phạt hiện tại.

Agathe Demarais, Giám đốc dự báo toàn cầu tại tổ chức The Economist Intelligence Unit, nói với CNBC hôm 16.4 rằng: “Vòng trừng phạt mới nhất của Mỹ chủ yếu mang tính biểu tượng. Các biện pháp trừng phạt với các cá nhân và công ty Nga là không liên quan, vì những người và công ty này không có quan hệ với Mỹ và có lẽ không có ý định sử dụng đồng đô la Mỹ hoặc có tài khoản ngân hàng ở Mỹ”.

Agathe Demarais nói thêm rằng các biện pháp trừng phạt với nợ công ít nghiêm ngặt hơn so với dự đoán ban đầu của thị trường, vì chúng chỉ nhắm mục tiêu vào thị trường nợ sơ cấp và do đó có thể “dễ dàng bị lách qua thị trường thứ cấp”.

Thị trường sơ cấp trong trường hợp này đề cập đến các chứng khoán nợ của Nga lần đầu tiên được tạo và chào bán ra công chúng, trong khi thị trường thứ cấp là nơi các chứng khoán đó được giao dịch giữa các nhà đầu tư.

Chứng khoán nợ là một công cụ nợ, chẳng hạn như trái phiếu chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp, chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu đô thị hay cổ phiếu ưu đãi.

“Lựa chọn chính sách này có nghĩa là chính quyền Mỹ đã cẩn thận để tránh làm tổn thương các nhà đầu tư Mỹ, những người đang nắm giữ hàng tỉ USD nợ của Chính phủ Nga”, Agathe Demarais cho hay.

Đáng chú ý, các quan chức Mỹ kèm theo lệnh trừng phạt với loạt tuyên bố bày tỏ mong muốn cải thiện quan hệ song phương với Nga. Các biện pháp trừng phạt có hiệu quả vạch ra một ranh giới trong khoảng thời gian các nhà đầu tư chờ đợi, phỏng đoán về thời gian và mức độ của họ.

Vladimir Tikhomirov, nhà kinh tế học tại ngân hàng đầu tư BCS Global Markets (Moscow), nói rằng một số nhà đầu tư đã cảm thấy nhẹ nhõm khi các biện pháp trừng phạt khá khiêm tốn, điều này làm giảm mức độ rủi ro đầu tư liên quan đến Nga nói chung.

Vladimir Tikhomirov cho biết lệnh hạn chế khả năng phát hành nợ công của Nga là biện pháp quan trọng nhất trong vòng trừng phạt mới, nhưng tác động vẫn còn hạn chế.

“Tuy nhiên, với tình trạng ngân sách hiện tại của Nga (trong quý 1/2021, ngân sách thặng dư), mức nợ chính phủ thấp, chính sách tài khóa thận trọng và khối lượng dự trữ tích lũy cao thì lệnh cấm phát hành nợ công mới khó có thể có tác động đáng kể với tình trạng tài chính Nga hoặc nền kinh tế nói chung”, ông nói.

Liam Peach, chuyên gia kinh tế thị trường mới nổi tại tổ chức Capital Economics, đồng ý rằng việc ảnh hưởng sẽ hạn chế trừ khi các lệnh trừng phạt được mở rộng với tất cả khoản nợ công hoặc Nga tung ra đòn trả đũa mạnh mẽ.

Capital Economics ước tính rằng Chính phủ Nga sẽ phát hành 2.500 tỉ rúp trái phiếu vào năm 2021, tương đương 2,7% GDP, để tài trợ cho thâm hụt và đảo nợ kỳ hạn. Tuy nhiên, Liam Peach dự đoán rằng hầu hết các khoản nợ sẽ phát hành bằng đồng rúp và được các ngân hàng Nga mua lại, hạn chế tác động của các lệnh trừng phạt với các đợt phát hành nợ công mới.

Khi các lệnh trừng phạt trong quá khứ có xu hướng dẫn đến mức phí bảo hiểm kéo dài với trái phiếu và tiền tệ USD của Nga, tác động vĩ mô khá hạn chế, Liam Peach nhấn mạnh trong nghiên cứu hôm 15.4.

“Sự trả đũa của Nga có thể bao gồm các biện pháp trừng phạt đáp trả hoặc gia tăng căng thẳng với Ukraine nhưng điểm mấu chốt là xu hướng gia tăng sự cô lập sẽ chỉ phát triển hơn nữa", Liam Peach lưu ý.

Nga có trả đũa không?

Vladimir Tikhomirov nói các nhà đầu tư Nga không mong đợi sự trả đũa bằng các biện pháp kinh tế hoặc tài chính, nên vẫn tương đối lạc quan về những tác động với thị trường và nền kinh tế.

“Điều đó cho thấy rủi ro hàng đầu trong lĩnh vực này chủ yếu là chính trị: Vì Nga có khả năng trả đũa bằng các động thái chính trị, những động thái này có thể dẫn đến leo thang căng thẳng hơn nữa trong quan hệ Nga - phương Tây, nên có thể kích hoạt phản ứng từ Mỹ và các đồng minh nước này. Một kịch bản như vậy không thể khiến nhiều nhà đầu tư lo ngại, dù vẫn có hy vọng rằng Nga sẽ chấp nhận lời đề nghị của Mỹ và cũng sẽ thực hiện các động thái nhằm cải thiện quan hệ với Mỹ nói riêng cùng phương Tây nói chung”, ông Vladimir Tikhomirov nói.

Các nhà kinh tế dự đoán Ngân hàng Trung ương Nga sẽ tăng lãi suất vào tuần tới. Liam Peach dự đoán rằng nếu đồng rúp chịu áp lực đáng kể và Ngân hàng Trung ương Nga phát sinh những lo lắng về triển vọng lạm phát thì có thể dự kiến sẽ thắt chặt tiền tệ hơn. Capital Economics hiện dự kiến lãi suất tăng 50 điểm cơ bản lên 5% (1% lãi suất được hiểu là 100 bps hay 100 điểm cơ bản). Còn Vladimir Tikhomirov dự đoán lãi suất tăng 25 điểm cơ bản lên 4,75% và có thể tăng thêm 25 – 50 điểm cơ bản vào cuối năm khi các nhà hoạch định chính sách theo dõi sự gia tăng của áp lực lạm phát thay vì phản ứng với các lệnh trừng phạt.