Lý do Elon Musk và nhiều CEO nước ngoài kín tiếng khi đến Trung Quốc

Một điểm chung đáng chú ý: Họ không nói nhiều trước công chúng về các chuyến đi của mình, chủ yếu là cuộc gặp với các quan chức chính phủ, nhân viên địa phương và đối tác kinh doanh. Các sự kiện truyền thông và hoạt động tương tác với công chúng của một số CEO nước ngoài từng diễn ra thường xuyên trước đại dịch, nhưng nay rất hiếm.

Ngay cả Elon Musk, được biết đến với những trò đùa vô tư trên Twitter, cũng im lặng khác thường trong chuyến đi ngắn ngày đến Trung Quốc vào tuần trước.

Vào năm 2020, tỷ phú người Mỹ đã tổ chức lễ giao những chiếc ô tô điện đầu tiên được sản xuất tại nhà máy Tesla ở Thượng Hải bằng điệu nhảy trên sân khấu dành cho báo giới. Lần này, giới truyền thông không được mời đưa tin về chuyến thăm nhà máy Tesla của ông.

Dù đề cập chuyến đi Trung Quốc trong hai bài đăng kể từ khi rời Mỹ, Elon Musk không tweet một lần nào lúc ở quốc gia châu Á.

Sự im lặng của Elon Musk khi ở Trung Quốc đánh dấu khoảng thời gian dài nhất mà tỷ phú này không tweet trên Twitter kể từ tháng 6.2022. Nhiều nền tảng truyền thông xã hội nước ngoài bị cấm ở Trung Quốc, gồm cả Twitter và Facebook, song người dùng có thể sử dụng VPN (mạng riêng ảo) để truy cập chúng.

Việc sử dụng VPN cho mục đích cá nhân là bất hợp pháp ở Trung Quốc nhưng nhiều người nước này vẫn âm thầm dùng dịch vụ đó.

Sự im lặng bất thường của Elon Musk trên Twitter khiến một số người dùng mạng xã hội này thắc mắc liệu có phải ông không thể thiết lập VPN, hoặc cảm thấy điều đó không phù hợp. Tuy nhiên, tỷ phú 51 tuổi đã có một lịch trình bận rộn, gồm cả việc gặp gỡ các nhân viên tại nhà máy Tesla ở Thượng Hải tối 31.5.

David Solomon cũng tương tự như vậy. Năm 2019, Giám đốc điều hành ngân hàng đầu tư đa quốc gia Goldman Sachs (Mỹ) trả lời phỏng vấn truyền thông và tham gia một số diễn đàn. Song trong chuyến đi vào tháng 3, các cuộc gặp được biết đến của David Solomon là họp kín với các cơ quan quản lý, quỹ đầu tư quốc gia của Trung Quốc và tại một trường đại học.

Theo nhân viên cấp cao của các phòng thương mại và hiệp hội thương mại, việc thiếu thông tin từ các CEO và công ty phương Tây về các chuyến đi đến Trung Quốc có thể là do họ thận trọng, vì căng thẳng chính trị và thương mại Mỹ - Trung lên mức cao thấp nhất trong nhiều thập kỷ.

Việc chính quyền Trung Quốc ngày càng tập trung vào an ninh quốc gia, đặc biệt là cuộc đột kích gần đây vào các hãng tư vấn và thẩm định Mỹ, cũng khiến nhiều công ty nước ngoài không chắc chắn về việc họ có vi phạm pháp luật hay không.

Noah Fraser, Giám đốc điều hành Hội đồng Kinh doanh Canada - Trung Quốc, nói các CEO nước ngoài đến thăm Trung Quốc không còn theo đuổi các cơ hội kinh doanh mới mà tập trung vào việc duy trì các mối quan hệ hiện có và thường sẽ quy định không có báo chí, bữa tối thịnh soạn hoặc phát biểu.

Theo Noah Fraser, các CEO nước ngoài có vẻ như đang giữ thái độ thận trọng, tránh thu hút sự chú ý và sẽ có các buổi trưa riêng tư, nơi họ có thể thu thập thông tin và hiểu rõ tình hình tại địa phương mà không gây ồn ào.

Trước khi đến Trung Quốc, các CEO Mỹ đã tìm kiếm lời khuyên về việc Bắc Kinh mở rộng luật chống gián điệp có thể ảnh hưởng đến họ như thế nào, theo người đứng đầu một hiệp hội thương mại Mỹ. Người này từ chối được tiết lộ danh tính, dẫn chứng tính nhạy cảm của việc kinh doanh tại Trung Quốc hiện nay.

Người đứng đầu một hiệp hội thương mại Mỹ cho biết các CEO cũng muốn biết cách đối phó với các quan chức chính phủ Trung Quốc và các câu hỏi sau khi chuyến đi được công khai. Họ không có lợi khi trò chuyện với giới truyền thông và có nguy cơ bị yêu cầu bình luận về các quan điểm của hai nước, người này nói thêm.

Phòng Thương mại Liên minh châu Âu (EU) cho biết các công ty hoạt động tại Trung Quốc luôn thận trọng ở mức độ nhất định và đang thích ứng với những thay đổi trong các lĩnh vực có thể được coi là nhạy cảm.

Tesla không trả lời khi được đề nghị bình luận, trong khi Goldman Sachs từ chối bình luận.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết nhiều chuyến thăm của các CEO Mỹ là "phiếu tín nhiệm" với nền kinh tế  nước này. Theo Bộ này, các CEO Mỹ thực hiện chuyến đi tương đối kín đáo là bắt nguồn từ "chính sách sai lầm" của chính phủ Mỹ trong việc kiềm chế Trung Quốc.

Liên quan đến những lo ngại về luật chống gián điệp của mình, Trung Quốc có quyền bảo vệ an ninh quốc gia thông qua luật pháp trong nước, Bộ Ngoại giao nói thêm.

Bộ Thương mại Mỹ từ chối bình luận về vấn đề trên.

"Thể hiện đủ cam kết với thị trường Trung Quốc"

Vào tháng trước, Tổng thống Joe Biden cho biết ông kỳ vọng mối quan hệ băng giá giữa Mỹ và Trung Quốc sớm “rã băng”, song không thể phủ nhận rằng căng thẳng đã tăng vọt trong năm nay với các điểm nóng như hạn chế xuất khẩu chất bán dẫn từ Mỹ và mối lo ngại về bảo mật dữ liệu.

Điều đó nói lên rằng, sau ba năm bị hạn chế bởi các biện pháp kiểm soát đại dịch khắc nghiệt đã cản trở việc thâm nhập vào Trung Quốc, các CEO Mỹ dường như rất háo hức muốn nắm lấy cơ hội.

Những CEO nước ngoài đến Trung Quốc vài tháng gần đây có Tim Cook của Apple, Patrick Gelsinger của Intel, Mary Barra của General Motors, Stephen Schwarzman của Blackstone và Jamie Dimon của JPMorgan.

67 nhà lãnh đạo doanh nghiệp nước ngoài đã tham dự Diễn đàn cấp cao phát triển Trung Quốc hồi tháng 3, dù con số này vẫn ít hơn 20 người so với năm 2019.

Christopher Johnson, Chủ tịch của China Strategies Group (công ty tư vấn về rủi ro chính trị), cho biết: “Ý tưởng là bạn phải thể hiện đủ cam kết với thị trường Trung Quốc nếu bạn tham gia ở đây. Các CEO cần phải làm điều này mà không kích hoạt chuông báo động với chính phủ Mỹ và đó là nhiệm vụ rất khó khăn".

JPMorgan và Blackstone từ chối bình luận. Apple, General Motors và Intel không trả lời các câu hỏi từ Reuters.

Một số quan điểm của các CEO nước ngoài khi ở Trung Quốc phù hợp với lập trường từ Tổng thống Biden rằng ông không tìm cách chia rẽ hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Bộ ngoại giao Trung Quốc dẫn lời Elon Musk nói rằng Giám đốc điều hành Tesla phản đối việc tách rời nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc mà ông mô tả là "cặp song sinh dính liền".

Phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu Trung Quốc của JPMorgan vào tuần trước, Jamie Dimon ủng hộ việc giảm rủi ro Đông - Tây hơn là tách rời, theo một nguồn tin từ sự kiện.

Daniel Russel, Phó chủ tịch phụ trách an ninh và ngoại giao quốc tế tại Viện Chính sách Xã hội châu Á, cho biết việc giảm thiểu rủi ro và tách rời là quan trọng.

Ông nói: “Điều đó cho thấy rõ rằng, vấn đề là quản lý nguy cơ phụ thuộc vào Trung Quốc thay vì quyết tâm chia thế giới thành hai khu vực cạnh tranh nhau”.