Trung Quốc chủ động chuẩn bị cho khả năng thay đổi lãnh đạo tại Venezuela

Theo nguồn tin, đội ngũ ngoại giao Trung Quốc công tác ở thủ đô quốc gia Nam Mỹ thường xuyên tổ chức họp trực tuyến trong đêm với quan chức trong nước, nhằm cố gắng lập ra một chiến lược phục vụ cho việc xây dựng mối quan hệ hảo hữu với ông Guaido.

“Vấn đề hàng đầu mà họ nghĩ đến là nên thể hiệnở mức độ nào mà ông Guaido chấp nhận”, nguồn tin cho biết.

Bắc Kinh từng tuyên bố không có chuyện nước này từ bỏ Tổng thống Nicolas Maduro chuyển sang ủng hộ nhà lãnh đạo đối lập (một cách công khai). Nhưng khi phải xem xét đến số phận hàng loạt dự án dầu mỏ đầu tư tại Venezuela cùng với gần 20 tỉUSD Caracas nợ cường quốc châu Á, giới ngoại giao Trung Quốc vẫn sẵn sàng tìm hiểu về ông Guaido.

Đại sứ quán Trung Quốc trong nhiều năm qua luôn giữ liên hệ chặt chẽ với đại diện chính quyền và nghị sĩ thân đảng Xã hội Thống nhất Venezuela (PSUV) cầm quyền. Cố Tổng thống Hugo Chavez (từng lãnh đạo PSUV) xem cường quốc châu Á là đối tác quan trọng. Những thỏa thuận đổi dầu lấy khoản vay cung cấp cho quốc gia Nam Mỹ nguồn tài chính khổng lồ, đổi lại Bắc Kinh đa dạng được nguồn cung để tránh phụ thuộc Mỹ.

Trong khi đó, liên hệ giữa Trung Quốc với lực lượng đối lập trong Quốc hội Venezuela rất nhỏ bé. Họ nghi ngờ các phe chỉ trích ông Chavez.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc trước đó bác bỏ thông tin tiếp xúc phe đối lập hòng bảo vệ đầu tư tại Venezuela. Dù không có bất kỳ cuộc gặp chính thức nào, nhưng rõ ràng cường quốc châu Á rất muốn hiểu rõ ông Guaido. Chuyện này cho thấy Bắc Kinh chủ động chuẩn bị cho kịch bản thay đổi nhân vật lãnh đạo.

Theo chuyên gia Margaret Myers thuộc tổ chức Đối thoại liên châu Mỹ: “Trung Quốc những năm gần đây đã tìm kiếm cơ hội đối thoại phi chính thức cùng phe đối lập Venezuela, để đảm bảo xây dựng mối quan hệ có ích một khi chuyển giao quyền lực xảy ra”.

Lợi ích Trung Quốc tại Venezuela có được bảo vệ?

Nhà lãnh đạo phe đối lập Guaido nhân dịp trả lời phỏng vấn SCMP đầu tháng 2 bày tỏ mong muốn phát triển mối quan hệ hiệu quả và cùng có lợi với cường quốc châu Á. Ông cũng khẳng định sẵn sàng đối thoại càng sớm càng tốt.

Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Guaido lại không chắc chắn về chuyện tiếp tục cung cấp dầu thô, bảo vệ lợi ích của Trung Quốc tại Venezuela. Ông chỉ nói rằng những thỏa thuận do chính quyền Maduro ký kết sẽ được tôn trọng nếu chúng “tuân thủ đúng quy trình thông qua Quốc hội”.

Học giả Matt Ferchen đến từ Trung tâm Chính sách toàn cầu Carnegie - Thanh Hoa đánh giá ông Guaido đang sử dụng cả “củ cà rốt” lẫn “cây gậy”: một mặt cam kết Bắc Kinh vẫn có vị trí trong nền kinh tế năng lượng Venezuela dưới thời tân chính quyền, mặt khác cảnh báo sẽ tái xem xét mọi thỏa thuận ký với cường quốc châu Á trước đó. Hai bên vẫn có khả năng đàm phán.

Chuyên gia Benjamin Creutzfeldt thuộc Trung tâm nghiên cứu Woodrow Wilson cho rằng: “Chỉ có thể thuyết phục Trung Quốc đổi phe nếu tiến hành tiếp xúc trực tiếp, lý tưởng nhất là cử đặc phái viên gặp giới lãnh đạo của họ”.

Theo chuyên gia Creutzfeldt, ví dụ tiêu biểu chính là Zimbabwe. Một tuần trước khi xảy ra cuộc binh biến lật đổ Tổng thống Robert Mugabe năm 2017, Tổng tư lệnh quân đội Constantino Chiwenga sang thăm Trung Quốc. Sau đó thì cựu chính trị gia Emmerson Mnangagwa lên thay ông Mugabe, còn tướng Chiwenga trở thành Phó tổng thống.

Chuyên gia Myers cho rằng Bắc Kinh quan tâm chuyện giữ được vị thế trong nền kinh tế Venezuela hơn là kéo dài thời gian cầm quyền của chính quyền Maduro, vì vậy họ sẽ chưa lựa chọn đứng về bên nào cho đến lúc cuộc tranh giành quyền lực xuất hiện kết quả rõ ràng hơn.