Vì xăng dầu giá rẻ Trung Quốc, các nhà máy lọc dầu Mỹ và châu Âu ở Úc đóng cửa

Vào tháng 2.2021, ExxonMobil (tập đoàn dầu khí đa quốc gia của Mỹ) cho biết sẽ đóng cửa nhà máy lọc dầu Altona gần thành phố Melbourne (Úc) với lý do các yếu tố bao gồm cả "nguồn cung cấp sản phẩm cạnh tranh vào Úc".

ExxonMobil sẽ chuyển địa điểm này thành một kho nhập khẩu các sản phẩm xăng dầu, dù không có khung thời gian nào được đưa ra cho việc chuyển đổi.

Động thái này diễn ra sau khi BP (công ty dầu khí ở London, Anh) vào tháng 10 thông báo kế hoạch đóng cửa nhà máy lọc dầu Kwinana ở Tây Úc sau 65 năm.

BP cho biết: “Sự phát triển liên tục của các nhà máy lọc dầu quy mô lớn, hướng đến xuất khẩu khắp châu Á và Trung Đông đã làm thay đổi cấu trúc thị trường Úc”, đồng thời tiết lộ nhà máy này “không còn hiệu quả về mặt kinh tế”.

Kwinana sẽ đóng cửa vào tháng 4.2021 và chuyển đổi thành một nhà ga nhập khẩu, với số lượng nhân viên giảm xuống còn 60 người so với 650 hiện tại.

Những việc trên sẽ khiến Úc chỉ còn hai nhà máy lọc dầu do các công ty địa phương điều hành, giảm từ 8 nhà máy đầu những năm 2000, làm dấy lên lo ngại ở Úc về an ninh năng lượng vào thời điểm căng thẳng thương mại với Trung Quốc gia tăng.

Các nhà máy lọc dầu của Úc phải đối mặt với áp lực cạnh tranh ngày càng lớn từ Trung Quốc và Trung Đông. Năng lực lọc dầu của Trung Quốc đã tăng lên kể từ khoảng năm 2015, được thúc đẩy bởi các công ty như PetroChina thuộc sở hữu nhà nước và China Petroleum & Chemical (được gọi là Sinopec). Cơ quan Năng lượng Quốc tế dự kiến ​​công suất hàng ngày của Trung Quốc sẽ tăng 1,8 triệu thùng từ năm 2019 đến năm 2025.

Xuất khẩu của Trung Quốc sang khách hàng châu Á - Thái Bình Dương đã tăng lên nhờ sự gia tăng các nhà máy lọc dầu lớn có thể chế biến 300.000 đến 400.000 thùng dầu thô mỗi ngày, gấp 2 - 4 lần so với các cơ sở đóng cửa ở Úc.

Các nhà máy này lọc dầu với chi phí thấp hơn, cho phép các nhà cung cấp bán với giá mà các nhà máy lọc dầu của Úc không thể sánh được. Trung Quốc dự kiến ​​sẽ cung cấp hơn một nửa sản phẩm xăng dầu của khu vực trong năm nay.

Với việc dân số Úc tăng lên nhờ nhập cư, nhu cầu về các sản phẩm như xăng và nhiên liệu máy bay tiếp tục mở rộng. Dữ liệu của Chính phủ Úc cho thấy mức tiêu thụ trung bình là 1,05 triệu thùng mỗi ngày trong năm tài chính 2018, tăng 16% so với năm tài chính 2010.

Tuy nhiên, các công ty dầu mỏ của Mỹ và châu Âu đang tránh xa các sản phẩm có nguồn gốc từ dầu thô trong bối cảnh lo ngại về biến đổi khí hậu (yếu tố khác khiến nhà máy lọc dầu ngừng hoạt động) và đầu tư vào khí thiên nhiên hóa lỏng - loại nhiên liệu ít carbon hơn.

Royal Dutch Shell (Hà Lan), Chevron (Mỹ) và Total (Pháp) đã ký kết các dự án khí tự nhiên hóa lỏng lớn ở Úc.

Hai nhà máy lọc dầu còn lại của Úc không an toàn. Viva Energy đã cảnh báo vào tháng 9 và Ampol hồi tháng 10 rằng sẽ xem xét tương lai các cơ sở tương ứng của họ, bao gồm cả khả năng đóng cửa chúng.

Úc báo động đã đưa ra kế hoạch trợ cấp cho các sản phẩm xăng dầu sản xuất trong nước vào tháng 1.2021, sớm hơn 6 tháng, nhưng tác động vẫn chưa rõ ràng.

Việc đóng cửa nhà máy lọc dầu vài năm gần đây đã làm tăng dần sự phụ thuộc của Úc vào các sản phẩm dầu mỏ nhập khẩu. Nhập khẩu chiếm 65% sản lượng tiêu thụ trong năm tài chính 2019 và con số này dự kiến ​​sẽ đạt 79% vào năm tài chính 2021.

Xu hướng này đặc biệt mang lại lợi ích cho Trung Quốc.

Singapore là nguồn cung cấp các sản phẩm xăng dầu hàng đầu của Úc tính theo giá trị trong năm tài chính 2019 với 26% trong tổng số, tiếp theo là Hàn Quốc với 18% và Nhật Bản cùng Trung Quốc cùng ở mức 14%. Trong khi thị phần của Singapore và Hàn Quốc lần lượt giảm 8 và 9 điểm % so với 5 năm trước đó, Trung Quốc lại tăng 9 điểm % so với cùng kỳ.

Alexander Yap, nhà phân tích cấp cao của S&P Global Platts Analytics, nói: “Có thể Trung Quốc sẽ vượt qua Singapore vào một thời điểm nào đó”.

Triển vọng đó làm tăng lo ngại về an ninh.

“Đó là một mối đe dọa lớn với sự tự tin và tính liên tục của chuỗi cung ứng nếu có những căng thẳng ở Biển Đông và trong các chuỗi cung ứng hàng hải khác làm tăng thời gian vận chuyển nhiên liệu tinh chế đến Úc”, Paul Barnes, thành viên cấp cao tại Viện Chính sách Chiến lược Úc, nhận xét.

Việc ngừng nhập khẩu không chỉ cản trở cuộc sống hàng ngày của người dân mà còn với quốc phòng Úc, chẳng hạn như việc quân đội lấy nhiên liệu cho máy bay chiến đấu.

Điều này đặc biệt đáng lo ngại với Úc khi mối quan hệ với Trung Quốc đã rạn nứt. Trung Quốc đã tạm dừng hoặc hạn chế nhập khẩu nhiều sản phẩm của Úc vào năm ngoái và có thể sử dụng các quy định xuất khẩu để giảm bớt các lô hàng nhiên liệu.

Úc phải đối mặt với nhiệm vụ khó khăn là đảm bảo an ninh của mình trong một môi trường kinh doanh không thân thiện với các công ty mà họ cần đưa vào hoạt động.