Trung Quốc sợ Elon Musk dùng internet vệ tinh Starlink giúp Đài Loan như Ukraine, Tesla bị ảnh hưởng

Trong những ngày sau khi Tổng thống Vladimir Putin điều quân đội Nga vào Ukraine, Elon Musk đã quyết định hỗ trợ Ukraine.

Chưa đầy 48 giờ sau, công ty kinh doanh vệ tinh và tên lửa thương mại SpaceX của Elon Musk đã gửi một lô hàng gồm các thiết bị internet vệ tinh Starlink để củng cố mạng lưới internet của đất nước chống lại lực lượng Nga.

Phương Tây ca ngợi Elon Musk nhưng sự trợ giúp này được nhìn nhận khác bởi Trung Quốc, thị trường tăng trưởng quan trọng với đế chế kinh doanh của tỷ phú giàu nhất thế giới, nơi Tesla tạo ra 1/4 doanh thu.

Giờ đây, Elon Musk đang phải chịu áp lực và sự giám sát ngày càng lớn liên quan an ninh quốc gia và dữ liệu ở Trung Quốc, đe dọa khả năng tiếp cận thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới của ông khi căng thẳng với Mỹ gia tăng và các đối thủ cạnh tranh ô tô điện địa phương theo sát Tesla.

Blaine Curcio, người sáng lập nhóm nghiên cứu công nghệ vũ trụ chuyên nghiệp Orbital Gateway, cho biết "sự báo động đáng kể ở Trung Quốc" là do SpaceX và Starlink được coi là những bộ phận quan trọng của "tổ hợp công nghiệp quân sự không gian Mỹ".

Starlink có hơn 2.700 vệ tinh trên quỹ đạo Trái đất tầm thấp và Elon Musk có kế hoạch cho hàng ngàn vệ tinh khác. Khi chòm sao này mở rộng và cuộc chạy đua không gian Mỹ - Trung tăng tốc, các chuyên gia cảnh báo rằng Elon Musk sẽ phải vật lộn để cân bằng lợi ích cạnh tranh của hai siêu cường này.

Các nhà hoạch định quân sự của Bắc Kinh lo sợ một viễn cảnh mà trong đó hàng ngàn vệ tinh Starlink được triển khai để giám sát Trung Quốc hay nói một cách nhạy cảm hơn là hỗ trợ Đài Loan.

Drew Thompson, cựu quan chức quốc phòng Mỹ, cho biết việc Elon Musk tặng thiết bị Starlink cho Ukraine đã nâng cao “nhận thức về tiện ích và hiệu quả” từ các vệ tinh quỹ đạo Trái đất tầm thấp của Trung Quốc để giúp củng cố hệ thống thông tin liên lạc trong chiến tranh.

Tesla, SpaceX và Elon Musk đã không trả lời khi được đề nghị bình luận về vấn đề trên.

"Sự hỗn loạn hay tai họa" trong cuộc đua không gian trị giá 40 tỉ USD

Elon Musk đã ước tính rằng SpaceX, được định giá 100 tỉ USD USD, sẽ chi tới 30 tỉ USD để mở rộng Starlink.

Với vị trí dẫn đầu trong thị trường không gian thương mại còn non trẻ, được dự báo trị giá gần 40 tỉ USD hàng năm vào 2030, SpaceX đã trở thành một phần quan trọng trong đế chế đang mở rộng của Elon Musk và là nguồn gây tranh cãi ngày càng tăng ở Trung Quốc.

Các nhà ngoại giao Trung Quốc đã phàn nàn tại Liên Hiệp Quốc vào tháng 12.2021 rằng các vệ tinh SpaceX đã buộc Trạm vũ trụ Thiên Cung của nước này phải áp dụng các biện pháp cơ động để tránh va chạm nguy hiểm.

Những lời chỉ trích SpaceX ngày càng gia tăng ở Trung Quốc sau cuộc tấn công Ukraine của Nga. China Military Online, ấn phẩm chính thức của Quân đội Trung Quốc, tháng trước đã chỉ trích các mối liên hệ sâu rộng của SpaceX với các lực lượng vũ trang Mỹ, bao gồm các hợp đồng thương mại với quân đội và năng lực của Starlink trong việc “nâng cao khả năng chiến đấu của quân đội Mỹ”.

“Có một nguy cơ là Starlink sẽ bị lợi dụng bởi Mỹ vốn ám ảnh về bá quyền để đưa thế giới vào sự hỗn loạn hoặc tai họa”, China Military Online cho biết.

Viện Theo dõi và Viễn thông Bắc Kinh, nhóm nghiên cứu của Quân đội Trung Quốc, đã đi xa hơn. Vào tháng 4.2022, một số nhà phân tích của Viện này cho biết các nhà hoạch định quốc phòng ở Bắc Kinh nên chuẩn bị "phương pháp tiêu diệt mềm và cứng" để hạ gục vệ tinh Starlink và phá hủy hệ điều hành của nó.

Những mối đe dọa với SpaceX xuất hiện khi các công ty khởi nghiệp tư nhân Trung Quốc và các tập đoàn nhà nước gồm cả GalaxySpace, China Aerospace Science and Technology Corporation (Tập đoàn Khoa học và Công nghệ Hàng không Vũ trụ Trung Quốc) đang gấp rút triển khai các chòm sao vệ tinh của riêng họ vào quỹ đạo Trái đất tầm thấp để cạnh tranh cùng Starlink.

Dexter Roberts, chuyên gia về Mỹ-Trung và là thành viên cấp cao của Hội đồng Đại Tây Dương, cho biết các nhà nghiên cứu quân sự trực thuộc nhà nước đã làm rõ rằng Starlink “gây ra mối đe dọa với Trung Quốc”.

Ông Dexter Robertsnói: “Mối quan tâm của họ gần như chắc chắn được chia sẻ bởi chính phủ và Quân đội Trung Quốc”.

Vận may của Tesla và Elon Musk ở Trung Quốc giảm xuống

Các nhà quản lý mạng của Bắc Kinh đang tăng cường tập trung chú ý vào Tesla khi sự cạnh tranh từ các đối thủ ô tô điện Trung Quốc ngày càng gia tăng.

Hoạt động kinh doanh của Tesla tại Trung Quốc đã thành công rực rỡ. Doanh thu bán hàng của Tesla từ Trung Quốc vào năm 2021 đã tăng gấp đôi lên 13,8 tỉ USD so với năm trước, trong khi ở Mỹ là 23,9 tỉ USD và 16 tỉ USD ở những nơi khác.

Năm ngoái, 6 trong số 10 ô tô điện bán chạy nhất trên toàn cầu là các thương hiệu Trung Quốc, gồm cả Wuling giá rẻ và BYD cao cấp hơn. Những tân binh như Nio, Xpeng, Human Horizons và Jidu Automotive cũng đang thách thức Tesla bằng cách hướng đến tương lai bị chi phối bởi các phương tiện không người lái.

Sự cạnh tranh ngày càng gay gắt diễn ra khi Cục Quản lý không gian mạng của Trung Quốc, cùng hàng loạt cơ quan tập trung vào bảo mật, đang ban hành các luật bảo mật dữ liệu mới mở rộng, thắt chặt kiểm soát việc thu thập dữ liệu và quyền riêng tư.

Samm Sacks, thành viên cao cấp tại Trung tâm Paul Tsai China của Trường Luật Yale (Mỹ), cho biết Tesla đang chịu áp lực rất lớn về việc thu thập dữ liệu ở Trung Quốc, đặc biệt là từ các cá nhân và gần các địa điểm nhạy cảm về quân sự hoặc chính trị cùng các luồng dữ liệu xuyên biên giới của nó.

Năm ngoái, Tesla đã hứa sẽ lưu trữ thông tin thu thập được ở Trung Quốc trong các trung tâm dữ liệu địa phương, đòn giáng mạnh vào nỗ lực thu thập dữ liệu toàn cầu quan trọng với nghiên cứu và phát triển của họ.

Những thách thức của Tesla và SpaceX đánh dấu một sự thay đổi rõ rệt về sự ủng hộ Elon Musk ở Trung Quốc, nơi ông được biết đến với biệt danh "Người sắt của Thung lũng Silicon" và truyền cảm hứng cho những người theo dõi sùng bái mình.

Ông từng được Trung Quốc tán tỉnh và đối xử đặc biệt vào năm 2018 để khởi động toàn bộ chuỗi cung ứng ô tô điện trong nước này bằng cách xây dựng nhà máy Tesla ở Thượng Hải dành cho ô tô điện và ô tô tự hành cao cấp.

Trong một cuộc phỏng vấn với Financial Times vào tháng 5.2022, Elon Musk cho biết ông coi sự gia tăng các nhà sản xuất ô tô điện Trung Quốc là mối đe dọa với hoạt động kinh doanh của Tesla.

Tesla cũng không còn chiếm ưu thế tuyệt đối trên thị trường ô tô điện sang trọng. Boyang Xia, chủ sở hữu Tesla tại Bắc Kinh, cho biết: “Tesla rất tốt, nhưng giờ đây ô tô điện sản xuất trong nước đã có nhiều tiến bộ đáng kể, không cần thiết phải có Tesla nữa”.

Elon Musk thường lạc quan về mối quan hệ của mình với các quan chức Trung Quốc.

“Tôi nghĩ rằng nó đã rất thành công cho đến nay và chính phủ rất hài lòng về điều đó”, Elon Musk nói về nhà máy gigafactory, đồng thời mong đợi Trung Quốc sẽ chiếm “khoảng 25 - 30% thị trường của chúng tôi trong dài hạn”.

Tuy nhiên, June Teufel Dreyer, chuyên gia về Trung Quốc tại Đại học Miami (Mỹ), dự báo rằng Bắc Kinh cuối cùng sẽ áp đặt các hạn chế với việc tiếp cận thị trường Trung Quốc của Tesla.

Dexter Roberts chắc chắn rằng Trung Quốc sẽ áp đặt các hạn chế với các công ty nước ngoài đầu tư vào “các lĩnh vực cạnh tranh và đặc biệt là các lĩnh vực liên quan đến công nghệ”.

Ông nói thêm: “Bắc Kinh sẽ hạn chế các hoạt động kinh doanh mà chính phủ coi là có dữ liệu và các tác động bảo mật khác”.

Các vệ tinh Starlink của Elon Musk đã giúp người Ukraine ở các thành phố hoang tàn giữ được kết nối internet với thế giới. Thế nhưng với Trung Quốc, chúng làm trầm trọng thêm sự nghi ngại. Elon Musk có thể nhận thấy thiện chí của Trung Quốc có giới hạn.